Κάποιες Σκέψεις Για Την Αναρχία

Δημοσιεύθηκε στις 18/1/2019 στο Merlin's Music Box (https://merlins.gr/index.php/blog/1071-2019-01-18-17-05-51)

Μια συζήτηση ή ένα γραπτό για οποιοδήποτε θέμα είναι σίγουρο ότι δεν μπορεί να το καλύψει εξ΄ ολοκλήρου. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο και λόγω της δικής μου αδυναμίας να επιτύχω κάτι τέτοιο αλλά και γιατί ακόμα και ο πιο ικανός μπορεί πάντα να προσεγγίσει μια ή και πολλές πτυχές ενός θέματος, χωρίς ωστόσο να είναι ποτέ σε θέση να το αναλύσει στην ολότητά του, όσο ευρεία σκέψη κι αν έχει.

Έτσι λοιπόν στο συγκεκριμένο κείμενο θα καταπιαστώ με κάποιες σκέψεις για την Αναρχία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχω να προσφέρω κάποια αλήθεια πέρα από σκέψεις και αναρωτήσεις.
Νομίζω ότι μια συζήτηση για αυτό το θέμα είναι καταρχήν δύσκολη, καθώς πρόκειται για ένα ρεύμα σκέψης και πρακτικής (ουσιαστικά μια κοσμοθεωρία που αγγίζει όλες τις πτυχές της ζωής, με αφετηρία τον άξονα περί μη κυριαρχίας), που μπορεί μεν να μοιράζεται κοινά στοιχεία με τα υπόλοιπα ιδεολογικά ρεύματα (ως γέννημα και αυτό του Διαφωτισμού, όσο κι αν υπάρχουν σημεία στα οποία αντιπαρατίθεται με αυτόν), αλλά από την άλλη έχει μια μεγάλη διαφορά: την αποστροφή της Αναρχίας σε οτιδήποτε κυριαρχικό, εξουσιαστικό, μη συλλογικά θεσμοθετημένο. Αυτή η διαφορά εμπεριέχει όλες τις εκφάνσεις της ζωής, ατομικές και συλλογικές, σε μια διαρκή διαλεκτική ροή.
Έτσι, ενώ ο σκοπός είναι ένας, οι προσεγγίσεις είναι πολλές.

Η Αναρχική Σκέψη μοιάζει με τις μουσικές κλίμακες που μπορείς να τις ανεβοκατέβεις και να τις συνδυάσεις μεταξύ τους. Πολλές φορές ίσως ακούγονται παράφωνες, αλλά μέσα σε αυτούς τους διαλεκτικούς συνδυασμούς τους δεν θα χάσεις ποτέ το σκοπό σου.
Ακόμα κι αν φαίνεται να συμβαίνει κάτι τέτοιο, η στόχευση του σκοπού επανέρχεται αργά ή γρήγορα: μια μελωδία και μόνο μελωδία, ακόμα και με ξεκούρδιστες χορδές, ακόμα και με φαινομενικά ανέμπνευστους εκτελεστές.

Η εξουσία, η προσπάθεια για την απόκτησή της, και η προσκόλληση σε αυτήν, είναι μια πανίσχυρη συγκολλητική ουσία που συνέχει οποιοδήποτε ιδεολογικό ρεύμα – ακόμα και τις μετεξελίξεις του – όχι όμως το ρεύμα της Αναρχίας.
Γιατί η Αναρχία δεν επιθυμεί να εξουσιάσει, αλλά να μεταδώσει στους ανθρώπους το μήνυμα ότι μπορούν και είναι σε θέση να εξουσιάζουν τον εαυτό τους και τις κοινωνίες τους, προχωρώντας από κάτω προς τα πάνω.
Είναι μια προσπάθεια συθέμελης εσωτερικής (ατομικής) και εξωτερικής (συλλογικής) αλλαγής με διαλεκτικό πρόσημο που όμοια της δεν έχει υπάρξει στο πολιτικό πεδίο.
Όσες φορές έγιναν προσπάθειες για συγκρότηση ή, έστω, κάποια ένδειξη οργάνωσης ελευθεριακών κοινωνιών, υπήρξαν αποτελέσματα στην απτή αλλά και πνευματική πραγματικότητα που οι άνθρωποι τα μνημονεύουν ακόμα ενώ η επίσημη Ιστορία τα αποκρύπτει εντέχνως για προφανείς λόγους.
Από την άλλη, φιλελεύθεροι, εθνικοσοσιαλιστές, φασίστες, αριστεροί κ.α. συνωθούνται στα σκαλοπάτια της εξουσίας προκειμένου να βρεθούν κάποια στιγμή στην τραπεζαρία της και να γευτούν τα καλούδια της, να κοινωνήσουν το σώμα και το αίμα της.
Δεν εξισώνω τα κίνητρα και τις βλέψεις των παραπάνω, δεν τους εξομοιώνω, δεν είναι ίδιοι, αλλά ομολογουμένως όλοι και εν πολλοίς οι διάφορες διακλαδώσεις και μετεξελίξεις τους έχουν ως αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της κυβερνητικής εξουσίας, προκειμένου να εφαρμόσουν τα συντηρητικά ή ριζοσπαστικά προγράμματά τους, βαδίζοντας από πάνω προς τα κάτω. Η ζωή τους διαπνέεται από το κυνήγι του κοινοβουλευτισμού, του ναού του εκάστοτε οικονομικού και πολιτικού συστήματος, δηλαδή της ίδιας της κεντρικής εξουσίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Αν υποθέσουμε ότι κάποια κοσμοθεωρία είναι ζωική, δηλαδή επιθυμεί να εκπροσωπήσει και να μιλήσει για την ίδια την έννοια και το περιεχόμενο της ζωής, η Αναρχία αναμετριέται επάξια με αυτόν τον ρόλο. Η Αναρχία δηλαδή αναμετριέται με την ουσιαστική πολιτική, που συνέχει και προσδιορίζει άμεσα τη ζωή των ανθρώπων και όχι με το αποστεωμένο κουφάρι της.
Η Πολιτική είναι Ζωή, Θάνατος είναι η ενασχόληση με τους πολιτικάντικους καιροσκοπισμούς της λεγόμενης κεντρικής πολιτικής σκηνής.

Ο ρομαντικός Στέφανος Ροζάνης, σε μια συζήτηση που είχαμε, ισχυρίζεται, ότι το Αναρχικό Πνεύμα, ο Αναρχισμός μάλλον, είναι η ουσία του ανθρώπινου πνεύματος και ότι ακόμα και η ύλη είναι αναρχική γιατί κινείται συνεχώς, άσχετα από τη δική μας εμμονή για καταγραφή, καθορισμό και κανονικοποίηση αυτής της κίνησης ώστε να νιώθουμε ασφαλείς.
Η ύλη κινείται και θα κινείται άσχετα από τις δικές μας βουλήσεις και επιθυμίες.
Η ύλη θα (από)σχηματίζεται και θα μετασχηματίζεται, θα είναι συνεχής και ασυνεχής, θα ρέει και θα σταματάει, θα τίθεται και θα αντιτίθεται, θα είναι διαλεκτική όποτε θέλει και αντι-διαλεκτική, επίσης όποτε το επιθυμεί.

Ο Ροζάνης λοιπόν ισχυρίζεται ότι η ύλη είναι η πλέον Αναρχική από όλες τις αναρχικές καταστάσεις κι ότι ο Αναρχισμός είναι η ουσία του ανθρώπινου πνεύματος.
Θέλω να σταθώ σε δύο σημεία σχετικά με τις παραπάνω σκέψεις.
Το ένα είναι ότι ο Ροζάνης θέτει την ύλη (συνεπώς και τη φύση) ως Αναρχική.
Από αυτή τη θέση όμως προκύπτει ένα δεύτερο σημείο ως ερώτημα: αν η ύλη είναι Αναρχική, τότε αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι Αναρχικά, και συνεπώς τίποτα δεν είναι;
Αυτό το επιχείρημα έχει μια λογική βάση με την έννοια ότι οποιαδήποτε εκδήλωση τους πνεύματος και της ζωής έχει συνέχειες και ασυνέχειες, αναβάσεις και καταβάσεις, πτήσεις και βαραθρώσεις και υπό αυτό το πρίσμα είναι Αναρχικό.
Μπορεί λοιπόν να υποστηρίξει κάποιος-α, ότι όλες οι ιδεολογίες είναι εκ φύσεως Αναρχικές, εφόσον καμία από αυτές δεν γεννήθηκε, δεν δημιουργήθηκε εν μια νυκτί από το κεφάλι ενός ευφυούς προσώπου, αλλά ακόμα κι αν συνέβη αυτό το τελευταίο, κάποιοι-ες συνεχιστές προχώρησαν και προχωρούν ακόμα στην περαιτέρω συγκρότησή της.
Μα ακόμα κι αν δεχτούμε κάτι τέτοιο, προκύπτει άλλο ένα σημείο που κάνει την διαφορά: οι τρόποι που έχει επιλέξει -τουλάχιστον θεωρητικά- η κοσμοθεωρία της Αναρχίας για να φτάσει σε μια κοινωνία που αυτο-εξουσιάζεται και δημιουργεί τους δικούς της κανόνες σε όλα τα επίπεδα της ζωής, είναι δομημένοι στο σήμερα και στο τώρα ως προεικονίσεις του τελικού καταρχήν στόχου, δηλαδή της απελευθέρωσης των ανθρώπων ατομικά και συλλογικά.
Συνεπώς, προσπαθεί να αντιστοιχίσει μέσα και σκοπούς εντός ενός συνεχούς διαλεκτικού πλαισίου, άρα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι η Αναρχία έχει μέσα της την διαλεκτική Αναρχία που έχουν και όλες οι υπόλοιπες ιδεολογίες. Ωστόσο, αυτή την ενυπάρχουσα στην ύλη Αναρχία, προσπαθεί να την συστηματοποιήσει με ζώντες πολιτικούς όρους, στη ζώσα πραγματικότητα.

Ο κόσμος της Αναρχίας από τότε που συγκροτήθηκε σε διακριτό (γιατί υπήρχαν και πριν αναρχικές ή έστω αναρχίζουσες εξεγέρσεις και σπουδαία πρόσωπα) πολιτικό κίνημα ποτέ δεν ήταν συμπαγής και απόλυτα στιβαρός μέσα στους κόλπους του, γιατί έμοιαζε και μοιάζει με την ίδια τη ζωή, αυτή τη γεμάτη αντιφάσεις και συγκρούσεις περιπέτεια, μοιάζει με την ύλη, με τη φύση.
Άλλοτε «ξεμυτούσε» η μία πλευρά, άλλοτε η άλλη, και αυτό συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με ακόμα μεγαλύτερη ένταση.
Μπορεί π.χ. μια συλλογικότητα να ρίχνει όλο το βάρος της στο ταξικό ζήτημα, κάποια άλλη στον αντισπισισμό ή στον εξεγερτισμό, να διαπιστώνεται μια ώσμωση με τον χώρο της αυτονομίας και τον αντιφασισμό ή και με τη σκέψη του Μαρξ, μέσω των επιρροών που έχουν ασκηθεί στον κορμό της Αναρχικής Σκέψης από την κριτική θεωρία και τους καταστασιακούς, για να αναφέρω μερικά παραδείγματα. Όμως, αν δεχθούμε ότι η φύση της Αναρχικής Κοσμοθεωρίας είναι όντως περιπετειώδης, τότε όλα τα παραπάνω είναι αυτονόητα και αναμενόμενα.
Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς μια περιπετειώδης, ανοιχτή πορεία που αντιτίθεται στην εξουσία σε όποια μορφή της, ακόμα και στις φουκωικές μικρο-εξουσίες, που αναπτύσσονται αρκετές φορές στους κόλπους των ίδιων των αναρχικών συλλογικοτήτων;
Πώς θα μπορούσε ένα ρεύμα σκέψης να δώσει τόσους καρπούς, αν από την μήτρα του δεν ήταν αδογμάτιστο και μη πλήρες;
Όχι, η Αναρχική Σκέψη δεν είναι δόγμα, δεν είναι θρησκεία, δεν είναι μεταφυσική.
Κανένα πινέλο του Αναρχικού καμβά δεν έχει τη λύση, κανένα δεν είναι αλάνθαστο, κανένα δεν είναι πλήρες, κανένα δεν είναι Αλήθεια.

Ποιό ρεύμα Αναρχικής/Ελευθεριακής σκέψης μπορεί να πει ότι κατέχει την απόλυτη αλήθεια;
Το εξεγερτικό, το Στιρνερικό και Νιτσεϊκό, το κοινωνικό, το δεχόμενο επιρροές από την μαρξική σκέψη, το αναρχοκομμουνιστικό, το αναρχοκολλεκτιβιστικό, το αναρχοσυνδικαλιστικό, το Καστοριαδικό, το αντισεξιστικό, το αντιπατριαρχικό κ.ο.κ.;
Ποιο από τα παραπάνω (και άλλα τόσα που δεν μπορούν να καταγραφούν εδώ) μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά ότι είναι συνεπέστερο ή αποτελεσματικότερο από τα άλλα και για αυτό μπορεί να κουνάει το δάχτυλο από καθέδρας;
Ποιός είναι αυτός που αποφασίζει τί, πώς, γιατί;
Γιατί όλα αυτά δεν είναι στο μυαλό μας κομμάτια του παζλ της ίδιας προσπάθειας και πολλές φορές δεν μπορούμε να τα δούμε ως πλούτο, αλλά τα αντιμετωπίζουμε ως κατάρα;

Για μένα είναι σίγουρο ότι καθένα από τα παραπάνω - κι άλλα τόσα ρεύματα- έχει προσφέρει, προσφέρει και θα προσφέρει ό,τι μπορεί περισσότερο προς την απελευθέρωση μας, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να το αποδεχθούμε στην ολότητά του ή να μην έχουμε τις αντιρρήσεις μας.
Ναι, οπωσδήποτε έχουμε το αναφαίρετο δικαίωμα της διαφωνίας, οπωσδήποτε μπορούμε και πρέπει να ασκούμε κριτική, οπωσδήποτε είναι χρήσιμο και απαραίτητο να προβάλλουμε και να προσπαθούμε να κάνουμε ισχυρές τις δικές μας αντιλήψεις περί αλήθειας. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε κάτοχοι καμίας γενικευμένης και αιώνιας αλήθειας, δεν είμαστε ιερείς κάποιας θρησκείας, και ότι σίγουρα θα πρέπει να αναγνωρίζουμε στους συντρόφους μας και το δικό τους δικαίωμα να προβάλλουν την δική τους ατομική ή συλλογική αλήθεια, όπως άλλωστε κι εμείς.
Καλό λοιπόν είναι λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, να αφήσουμε στην άκρη την εύκολη κριτική και κυρίως τα εύκολα συμπεράσματα και να δούμε τί μπορούμε να πάρουμε ο ένας από τον άλλον, πόσο μπορούμε οι ίδιοι και οι ίδιες να αλλάξουμε πρώτα τον εαυτό μας μέσα στον αντιφατικό κόσμο που ζούμε, τί μπορούμε ή δεν μπορούμε να κάνουμε εμείς στις συλλογικότητες που βρισκόμαστε ή με τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε (οι οποίοι, ασφαλώς δεν είναι όλοι αναρχικοί), γιατί εκτός από τον μικρό μας χώρο -μιλώντας τουλάχιστον για το εγχώριο αναρχικό/ελευθεριακό κίνημα- είμαστε, θέλουμε δεν θέλουμε, μέλη μιας κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε, δουλεύουμε, ερωτευόμαστε, δεχόμαστε επιρροές από αυτήν και με την σειρά μας προσπαθούμε να την επηρεάσουμε προς τον δρόμο της απελευθέρωσής της, όπως εμείς τον θεωρούμε.
Και αυτός ο δρόμος δεν στρώνεται με απόλυτες Αλήθειες, ακόμα κι αν τις ονομάζουμε Αναρχικές, ούτε με άκαμπτα οργανωτικά σχέδια, αποκλεισμούς, ύβρεις και αρκετές φορές αντισυντροφικότητα.
Νομίζω ότι αυτός ο δρόμος χτίζεται με σύνεση, ανοχή στη διαφορετική άποψη, διάλογο και διαφοροποίηση, μα και συντροφικότητα, κριτική και, κυρίως, αυτοκριτική.
Αυτοί που είναι σίγουροι για την Αλήθεια με το άλφα κεφαλαίο, ας ενημερώσουν όλους τους υπόλοιπους που ακόμα την ψάχνουν, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι ποτέ δεν θα τη βρουν αλλά πάντα θα την αναζητούν.

Συγνώμη για τα κεφαλαία στην λέξη Αναρχία σε όλο το κείμενο. Δεν σχετίζεται με κάποια απόλυτη πεποίθηση, αλλά δεν ξέρω πώς αλλιώς μπορώ να δείξω τον σεβασμό μου σε ένα ρεύμα σκέψης, που κατά τη γνώμη μου είναι ό,τι ευγενέστερο διαθέτει στο οπλοστάσιο των ιδεών της η ανθρώπινη σκέψη.
Όχι χωρίς κενά, όχι με απόλυτες λύσεις, αλλά με σεβασμό στον άνθρωπο, τις κοινωνίες του, τη φύση.
Αυτές οι ιδέες δεν είναι θέσφατα μα ούτε και ευαγγέλια.
Αυτές οι ιδέες είναι κτήμα μας, είναι ανθρώπινες ιδέες, είμαστε εμείς, και είναι χρήσιμο να προσπαθούμε να τις σπέρνουμε, όσο νομίζουμε ότι είμαστε ακόμα ικανοί και ικανές να κάνουμε κάτι τέτοιο, με όποιον τρόπο έχει ο καθένας κι η καθεμία από εμάς.

Παραθέτω κάποια αποσπάσματα από γραπτά του Μαλατέστα που νομίζω ότι είναι πάντα χρήσιμα και βοηθούν, τουλάχιστον εμένα, να καθαρίζει το μυαλό όταν συσκοτίζεται από τη σιγουριά στην οποία κάποιες φορές με οδηγεί η ανασφάλειά μου και κάποιες άλλες η υπεροψία μου.

Πηγή: http://eleftheriahtipota.blogspot.com/2010/12/blog-post_19.html

(Ένα Μικρό Αφιέρωμα Στον Ερρίκο Μαλατέστα)

- Από το βιβλίο
“ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΧΙΑ”
εκδόσεις “Κατσάνος”

Αποσπάσματα από το Άρθρο
"ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΧΙΑ",
που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Le reveil" το 1910

{…} Δεν πρόκειται, επομένως, να φτάσουμε στην αναρχία ούτε σήμερα, ούτε αύριο, ούτε σε δέκα αιώνες• απλώς , θα πορευόμαστε προς την αναρχία, σήμερα, αύριο και πάντα.{…}

Αποσπάσματα από το Άρθρο
"ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΚΑΙ Η ΗΘΙΚΗ",
που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Le reveil" το 1904

{…} Λησμονούν, ότι για να καταπολεμήσεις σωστά μια ηθική, οφείλεις να αντιπαραθέσεις, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, μια ηθική ανώτερη. Και καταλήγουν, με τη βοήθεια της ιδιοσυγκρασίας τους και των περιστάσεων, να γίνουν ανήθικοι με όλη τη σημασία της λέξης, άνθρωποι δηλαδή χωρίς κανόνες συμπεριφοράς, χωρίς κριτήριο που να καθοδηγεί τις πράξεις τους, που υποκύπτουν παθητικά στην παρόρμηση της στιγμής. Σήμερα, στερούνται το ψωμί για να βοηθήσουν έναν σύντροφο• αύριο, θα σκοτώσουν άνθρωπο για να πάνε στις πουτάνες. {…}

- Από το βιβλίο "ΧΩΡΙΣ ΕΞΟΥΣΙΑ"
εκδόσεις "Ελεύθερος Τύπος"
Αποσπάσματα από το Κεφάλαιο
"ΑΝΑΡΧΙΑ"

{…} Δεν είμαστε προφήτες περισσότερο από ό,τι οι άλλοι άνθρωποι κι αν προσποιούμαστε ότι προσφέρουμε μια επίσημη λύση σε όλα τα προβλήματα που θα εμφανιστούν στη ζωή της μελλοντικής κοινωνίας, θα πρέπει να έχουμε όντως μια περίεργη ιδέα για την κατάργηση της κυβέρνησης. {…}

- Από το βιβλίο

“ΠΕΡΙ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΒΙΑΣ”
εκδόσεις “Ελευθεριακή Κουλτούρα

Αποσπάσματα από το Άρθρο
"Ο ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΜΟΣ",
που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό
"Pensiero e Volonta", vo 19 την 10η Οκτώβρη 1924

{…} Αν, προκειμένου να νικήσουμε, θα έπρεπε να στήσουμε κρεμάλες στις πλατείες, θα προτιμούσα να χάσουμε. {…}

{…} αλλά να θυμόμαστε πάντοτε ότι εμείς οι αναρχικοί δεν μπορούμε να είμαστε ούτε εκδικητές , ούτε "τιμωροί".
Εμείς θέλουμε να είμαστε απελευθερωτές και οφείλουμε να δράσουμε ως τέτοιοι μέσω της διδαχής και του παραδείγματος. {…}
{…} [Ο Τρόμος] αντί να χρησιμεύει για την υπεράσπιση της επανάστασης, τη δυσφημεί, την κάνει μισητή στις μάζες και, μετά από μα περίοδο άγριων συγκρούσεων, καταλήγει αναγκαστικά σε αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε "εξομάλυνση", δηλαδή τη νομιμοποίηση και τη δικαίωση της τυραννίας. {…}

{…} Υπάρχουν εκείνοι που για κάποιον λόγο δεν θέλουν, ή δεν μπορούν να γίνουν φασίστες• αλλά είναι διατεθειμένοι να κάνουν στο όνομα της "επανάστασης", εκείνο που οι φασίστες κάνουν στο όνομα της "πατρίδας". {…}

Αποσπάσματα από το Άρθρο
"ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΑ",
που πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Umanita Nova" την 21η Οκτώβρη 1922

{…} Αν εγείρετε από την ψυχή των προλετάριων το αίσθημα της δικαιοσύνης και το κατευθύνετε στη χρησιμοποίηση χωρίς όρια και χωρίς δισταγμούς της βίας, "εφόσον έτσι κάνουν οι μπουρζουάδες και οι κυβερνήσεις", μπορείτε να φτιάξετε ληστές, αλλά δεν μπορείτε να φτιάξετε επαναστάτες{…}

{…} Αν αυτή είναι η γενική αίσθηση, αν μπουρζουάδες και προλετάριοι, αν φασίστες και ανατρεπτικοί στερούνται εξίσου κάθε ηθικού μέτρου, δεν θα πρέπει να ελπίζουμε πολύ για την ανθρωπότητα, ή μάλλον θα χρειαζόταν να εναποθέσουμε κάθε ελπίδα στην καλή γυναικούλα, που δεν γνωρίζει από πολιτική και ταξική πάλη, αλλά υποφέρει και δακρύζει όταν βλέπει κάποιον να υποφέρει. {…}

{…} Αλλά η βία μας πρέπει να είναι αντίσταση των ανθρώπων εναντίον κτηνών και όχι άγρια σύγκρουση θηρίων με θηρία.
Όλη αναγκαία βία για τη νίκη• αλλά τίποτα περισσότερο ή χειρότερο.{…}