Περί Ριζοσπαστικής Σκέψης & Ενσωμάτωσης

Τρία υποθετικά ερωτήματα σε σχέση με το υπάρχον:

- Είναι η σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη ριζοσπαστική;

- Μήπως η θεωρία του Μαρξ είναι ξεπερασμένη, συνεπώς, η κοινωνικοοικονομική ανάλυση και κριτική του στον Καπιταλισμό αγγίζει μόνο την εποχή του κι όχι εμάς σήμερα, εδώ και τώρα;

- Οι αξίες, που μέσω του έργου και της ζωής τους, υποστήριξαν αναρχικοί όπως οι Μπακούνιν, Κροπότκιν, Μαλατέστα κ.α. είναι πανανθρώπινες και διιστορικές ή μήπως σφραγίζονται από την εποχή τους;

Αν υποθέσουμε ότι όλα τα παραπάνω ισχύουν, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος- και μάλλον είναι χάσιμο χρόνου- να ασχολούμαστε με τη σκέψη τουλάχιστον των προαναφερθέντων προσώπων.
Αν όμως δεν ισχύουν, αν δηλαδή η Καστοριαδική σκέψη είναι ριζοσπαστική, η ανάλυση και κριτική του Μαρξ για τον Καπιταλισμό είναι τουλάχιστον επίκαιρη και οι αξίες των Αναρχικών υπήρχαν και θα υπάρχουν για πάντα παρούσες,
τότε με τη σειρά τους προκύπτουν άλλα ερωτήματα:


- Ποιος έχει το πολιτικό δικαίωμα να αναφέρει και να αναλύει τέτοιας ποιότητας σκέψεις και κάτω από ποια πλαίσια;

- Μήπως, πέραν του πολιτικού, το ηθικό δικαίωμα αναφοράς στα παραπάνω πρόσωπα και ιδέες το κατέχουν μόνο όσοι αυτοπροσδιορίζονται ως επαναστάτες και ριζοσπάστες, συνεπώς, μόνο αυτοί έχουν δικαίωμα να θέτουν τα πλαίσια αναφοράς τους; 

- Υπάρχει κάποιος, που τελικά μπορεί ασφαλώς, να θεωρηθεί ριζοσπάστης και επαναστάτης μέσα σε έναν καπιταλιστικό κόσμο, που διαχέει με υπερεντατικούς ρυθμούς παντού και προς όλους την οικονομική, πολιτική, πολιτισμική και αισθητική του ισχύ και υφή ή τελικά σε όλα θέτει το σύστημα τα δικά του όρια συμπεριλαμβάνοντας εντός αυτών και τους πολέμιούς του;

Όλα τα παραπάνω δεν ισχύουν μόνο για τις λεγόμενες επαναστατικές ιδέες, αλλά για όλα όσα μπορεί να στέκονται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τουλάχιστον (επι)κριτικά, απέναντι στο παρόν οικονομικό και κοινωνικό σύστημα, όπως η Ποίηση, η Λογοτεχνία, η Αρθρογραφία, η Μουσική,
η Τέχνη γενικά κ.α.

Ας αρχίσω με ένα πρόσφατο γεγονός, με μοναδικό σκοπό να λειτουργήσει ως παράδειγμα για όποιες σκέψεις ακολουθήσουν.

Πριν λίγες εβδομάδες, ένα από τα λεγόμενα "Free Press" έντυπα έκανε ένα μικρό αφιέρωμα στον Κορνήλιο Καστοριάδη.
Σε συζήτηση, που είχα με φίλους, υποστήριζαν, ότι αφού αυτό έγινε από έντυπο έστω και "εναλλακτικού" Lifestyle, συνοδευόμενο στην ίδια σελίδα από διαφημίσεις για μπαρ και εστιατόρια, τότε ποιά άλλη απόδειξη χρειαζόμαστε για να βροντοφωνάξουμε την επαναστατική ανεπάρκεια και ακαρπία της Καστοριαδικής σκέψης, ειδικά αναλογιζόμενοι ότι έχουν περάσει μόνο δεκαεπτά χρόνια από το θάνατό του, συνεπώς η σκέψη του θα έπρεπε να διατηρείται επαναστατική και φρέσκια; 

Καταρχήν, κατά τη γνώμη μου, το πλέον σημαντικό είναι αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με τη σκέψη κάποιου κι όχι το πλαίσιο παράθεσής της.
Αυτό είναι κάτι που φυσικά αξιολογείται, αλλά έπεται.

Αν π.χ. κάποια καπιταλιστική επιχείρηση πληρώσει δικαιώματα για να χρησιμοποιήσει έναν πίνακα ή ένα δίστιχο του Εγγονόπουλου για διαφημιστικούς σκοπούς, αυτό δεν μπορεί να μειώσει την καλλιτεχνική επάρκεια και ισχύ (αν όντως υπάρχουν) του δημιουργού, δεν υποδηλώνει δηλαδή a priori την καλλιτεχνική ανεπάρκεια ούτε του συγκεκριμένου ούτε συλλήβδην του έργου του, και σίγουρα δεν πρόκειται για μια ενέργεια που μπορεί να αποφευχθεί μέσα στα συστημικά πλαίσια.
Προφανώς, αισθητικά, ο κατάλληλος τρόπος θέασης ή ακρόασης ενός καλλιτεχνικού έργου δεν είναι η διαφήμιση μιας επιχείρησης, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Υπάρχουν δύο περιπτώσεις για κάποιον που δεν γνωρίζει το έργο του Εγγονόπουλου και θα δει την υποτιθέμενη διαφήμιση: είτε να ασχοληθεί περαιτέρω με αυτό είτε να το αγνοήσει και έτσι να συμπεριληφθεί μέσα στον χείμαρρο των διαφημιστικών μηνυμάτων από τα οποία κατακλύζεται. 

Δεύτερον, την ίδια λογική χρησιμοποιούν και οι φιλελεύθεροι όταν κατηγορούν τον Μαρξισμό ή τον Αναρχισμό ως "συστήματα" παρωχημένων ιδεών και απόψεων, που μόνο στα βιβλία ενσαρκώνονται, πολύ περισσότερο δε, αν αναλογιστεί κανείς ότι Μαρξ και Μπακούνιν έχουν... αποδημήσει εδώ και πάνω από έναν αιώνα.
Παραπέρα, δίνοντας αξιωματικά μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο, αναπαράγουμε άθελά μας μια αντίστροφη "Κοινωνία Του Θεάματος", μία, τρόπος του λέγειν, "Κοινωνία Του Αντιθεάματος", που ναι μεν διαθέτει δικούς της κανόνες, όρια και αντοχές, αλλά ουσιαστικά ετεροπροσδιορίζεται από την κοινωνία στην οποία αντιτίθεται.  

Θεωρώ δηλαδή, ότι εκείνος που π.χ. δεν γνωρίζει τίποτα για τον Αναρχισμό, μπορεί να βρει μια καλή ευκαιρία να πάρει μια πρώτη γεύση για αυτόν από το αφιέρωμα μιας lifestyle εφημερίδας, έστω και με λάθη, ακόμα και με διφορούμενα συμπεράσματα.
Όποιος θελήσει θα εξάγει τα δικά του συμπεράσματα ψάχνοντας τις πηγές- κάτι πολύ εύκολο πλέον στην εποχή του διαδικτύου και της πολυσχιδούς πληροφόρησης- ενώ όποιος, απλώς, θέλει να μείνει προσκολλημένος στα ήδη υπάρχοντα συμπεράσματά του, θα… μείνει.

Πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια, αν θυμάμαι καλά, εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας και μάλιστα σε κυριακάτικο φύλλο της είχε κάνει δεκαπεντασέλιδο αφιέρωμα στον Αναρχισμό και δεν άνοιξε... ρουθούνι. 
Ίσως επειδή ήταν από εκείνες που είχαν καταγραφεί στο συλλογικό
(α)συνείδητο με προοδευτικό πρόσημο, ξεχνώντας βέβαια ότι κι αυτή, προφανώς, πλήρωνε τους δημοσιογράφους και συντάκτες της από διαφημίσεις τραπεζών, πολυεθνικών κ.α., όπως και οι συντηρητικού ή lifestyle προσήμου. 
Παρόμοια, μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι έχουν εκδώσει κι εκείνοι "επαναστατική φιλολογία", πασίγνωστοι ηθοποιοί έχουν υποδυθεί ρόλους επαναστατών σε θέατρο και κινηματογράφο και τέλος το "άλφα μέσα στον κύκλο" έχει μετατραπεί κατά καιρούς και αναλόγως της μόδας, από φούτερ με κουκούλα μέχρι σώβρακο και περικάρπιο, συνδυαζόμενο με μπλούζες συγκροτημάτων, που αρκετές φορές μόνο πολιτικοποιημένα δε μπορείς να 
χαρακτηρίσεις, αποπνέοντας συνολικά, ως μείγμα, έναν "Lifestyle Αναρχισμό", που μόνο ως ουσιαστικό δεν τον εκλαμβάνεις.

Ας κάνουμε όμως εδώ, και για να είμαστε ειλικρινείς, μια βασική και ασφαλή, κατά τη γνώμη μου, παραδοχή: Είμαστε όλοι ενσωματωμένοι στον Καπιταλισμό και τις φαντασιακές του παραγωγές (υλικές, αισθητικές, εμπορευματικές, πολιτισμικές κ.α.) ούτως ή άλλως, θέλουμε δε θέλουμε, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Ακόμα και η σθεναρή αντίθεσή μας σε αυτόν ενδεικνύει την ισχύ και τη διεισδυτικότητά του, αλλιώς, δε θα υπήρχε κανένας λόγος προσπάθειας για δημιουργία Αντικαπιταλιστικού παραδείγματος, προσπάθεια παραγωγής μιας διαφορετικής ποιότητας απτών, αλλά και φαντασιακών παραδειγμάτων, όπως αυτών της Αλληλεγγύης, της Συνεργασίας, της Μαχητικότητας, της Αντίστασης κ.ο.κ.

Κι εδώ τίθεται ένα δεύτερο ζήτημα.
Μπορούμε να αντισταθούμε και να προβάλλουμε σθεναρά ένα Αντιπαράδειγμα στο κυρίαρχο Παράδειγμα ή είμαστε αναγκασμένοι να υποστούμε εξ' ολοκλήρου την κατίσχυση του Συστημικού Παραδείγματος ως μοναδικού;

Νομίζω ότι προσπαθώντας να παράγουμε ένα διαφορετικό, άλλης ποιότητας, ύφους και ήθους τέτοιο Αντι-παράδειγμα πέφτουμε αρκετές φορές στην παγίδα του Παραδείγματος, που επιθυμούμε να αποδομήσουμε.
Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή εκείνο διαθέτει όλους τους μηχανισμούς ισχύος και ενσωμάτωσης, συνεπώς γνωρίζει άριστα τους κανόνες του παιχνιδιού, ενώ εμείς ακόμα αναζητούμε τρόπους για να τους προσεγγίσουμε διαφορετικά ή ακόμα και για να δημιουργήσουμε νέους.

Η ευθύνη μας, κατά τη γνώμη μου, έγκειται στο ότι αντιπαραθέτουμε ένα αδύναμο και σχεδόν αυτοσχέδιο αντι-μάρκετινγκ απέναντι σε ένα πανίσχυρο μάρκετινγκ εταιρικών προδιαγραφών κάνοντας δύο λάθη:

- Δεν προσπαθούμε- σοβαρά όμως- να αντιπαρατάξουμε εντελώς διαφορετικούς τρόπους κοινωνικής απεύθυνσης δικής μας κοπής ή δεν έχουμε εκ των πραγμάτων τέτοια δυνατότητα για πολλούς και διάφορους λόγους.
- Όταν χρησιμοποιούμε τα συστημικά όπλα, το κάνουμε με μία αισθητική λόγου, εικόνας και ύφους , που εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται μάλλον αυτοναφορική. 
Ενώ δηλαδή χρησιμοποιούμε ή νομίζουμε ότι χρησιμοποιούμε τα όπλα του εχθρού σωστά, τελικά εκείνος ενσωματώνει τις μεθόδους μας πάραυτα ή ακόμα χειρότερα, μάς "βάζει" να συνομιλούμε μόνο μεταξύ μας.
Εξανεμίζεται έτσι η όποια  δυναμική της κοινωνικής μας απεύθυνσης.

Υπάρχουν έντυπα που μόνο εμείς διαβάζουμε, αφίσες που μόνο εμείς βρίσκουμε αισθητικά όμορφες και ευανάγνωστες, χώροι που μόνο εμείς υποστηρίζουμε, ιδέες, που μόνο εμείς γνωρίζουμε, λες και ο αναρχισμός αφορά μόνο εμάς, λες και η συνολική προσπάθεια για μια άλλη κοινωνία είναι ζητούμενο ενός χωρικά προσδιοριζόμενου κινήματος ολίγων και εκλεκτών και δεν χρειαζόμαστε την αρωγή της κοινωνίας, μέλη της οποίας είμαστε κι εμείς, αφού μέσα σε αυτήν δρούμε, τις ίδιες αγωνίες συμμεριζόμαστε, μόνο εντός και μέσω αυτής μπορούμε να υλοποιήσουμε τα αντικαπιταλιστικά μας φαντασιακά. 

Ίσως ήρθε η στιγμή να αφήσουμε για λίγο στην άκρη την κριτική και να ασχοληθούμε μόνο με μια εφ΄ όλης της ύλης αυτοκριτική.
Μάλλον ήρθε η ώρα είτε να χρησιμοποιήσουμε τα όπλα του εχθρού σωστά, συνετά και χωρίς… τύψεις είτε να ανακαλύψουμε όπλα μιας διαφορετικής ποιότητας, που ναι μεν λόγω ισχύος πάντα θα υπολείπονται δύναμης, αλλά όχι και δυνατοτήτων. 

Δύσκολο, αλλά είναι στο χέρι μας.