Αντρέ Ζιράρ - Aναρχικοί Και Ληστές (Εκδόσεις: Opportuna) {Hχητικές Επιλογές & Αποσπάσματα}

 Αντρέ Ζιράρ - Aναρχικοί Και Ληστές  (Εκδόσεις: Opportuna)

 {Hχητικές Επιλογές & Αποσπάσματα}

Μετάφραση, Επιμέλεια, Εισαγωγή: Νίκος Παπαχριστόπουλος

- Από Το Κύριο Μέρος Του Βιβλίου: (0:15 - 27:46)

 

- Από Το Επίμετρο Του Ελιζέ Ρεκλύ: (27:47 - 33:00)

 

 - Από Το Επίμετρο Του Πιότρ Κροπότκιν: (33:01 - 37:45)

Aπομαγνητοφώνηση: Ντία Μανώλη

Διορθώσεις/Επιμέλεια: Ο Ελευθεριακός

Από την εισαγωγή του εκδότη Νίκου Παπαχριστόπουλου:

“Αναρχικοί και Ληστές”. Κείμενο το οποίο συνέγραψε ο Ζιράρ το 1914 και εξεδόθη από τον εκδοτικό οίκο της εφημερίδας «Μοντέρνοι Καιροί», στην οποία ο Ζιράρ κατείχε θέση κυρίως συντάκτη, καθ’ όλη την περίοδο της κυκλοφορίας της, 1895- 1914.

Αποσπάσματα από το κυρίως σώμα του κειμένου:

1

[Εδώ και κάμποσο καιρό δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί ένα γενναίο χτύπημα- μια εντυπωσιακή διάρρηξη, μια ένοπλη επίθεση, μια τολμηρή δολοφονία· δεν είναι δυνατόν να ανακαλυφθεί κάποιο χαλκείο παραχάραξης και κυκλοφορίας νομισμάτων, χωρίς αυθωρεί η αστυνομία και ο Τύπος - φίλοι, αδελφοί και σύμμαχοι - να καταλογίσουν τα αδικήματα αυτά στο ενεργητικό των αναρχικών. Ανάλογοι ισχυρισμοί, πεισματωδώς επαναλαμβανόμενοι, τείνουν να αποκρυσταλλώσουν στα μυαλά των ανθρώπων μια αμφιλογία, ότι ο πιο χαρακτηριστικός τύπος αναρχικού είναι ο βίαιος άνθρωπος- και πόσο αδικαιολόγητη, πόσο συγκεχυμένη είναι η οργή του- ο επικίνδυνος γείτονας, η αντικοινωνική ύπαρξη, ο ληστής.

Η αμφιλογία αυτή προκαλεί μεγάλη δυσφήμιση στις ιδέες μας, δημιουργεί ανυπέρβλητα εμπόδια ως προς την διάδοση τους, ώστε θεωρούμε άκρως σημαντική καθ’ οιονδήποτε τρόπο την απόπειρα ανασκευής της.

Και είναι αληθές ότι ενώ η αστυνομία και ο Τύπος μοχθούν ώστε να διατηρήσουν μια τέτοια σύγχυση στην κοινή γνώμη, βοηθούνται ως προς τούτο σε πολύ μεγάλο βαθμό από έναν αριθμό παραστρατημένων οι οποίοι, είτε από άγνοια είτε από υπολογισμό, διεκδικούν με επιτηδειότητα για τον εαυτό τους την Αναρχία (Σημείωση 1).

(Σημείωση 1) Θέλουμε να διευκρινίσουμε πως εν προκειμένω αναφερόμαστε σε εκείνη την κατηγορία των ατομικιστών οι οποίοι, βάσει μιας καταχρηστικής παραμόρφωσης του νοήματος των λέξεων και των ιδεών, στον αναρχισμό διαβλέπουν μονάχα την αιτιολόγηση των ορέξεων τους και των λιγότερο ή περισσότερο αποκρουστικών μέσων, τα οποία χρησιμοποιούν για να τις ικανοποιήσουν.

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως υπάρχουν πολλοί ειλικρινείς και αξιοσέβαστοι σύντροφοι οι οποίοι εξετάζουν μονάχα την αμιγώς φιλοσοφική διάσταση του ανθρώπινου ζητήματος, και επιμένουν να εκθειάζουν την πλήρη υπέρβαση του ατόμου χωρίς να ενδιαφέρονται για τους δεσμούς αλληλεγγύης οι οποίοι κατ’ ανάγκην, είτε το θέλουν είτε όχι, δεσμεύουν κάθε άνθρωπο που ζει στον πλανήτη. Διατηρώντας κάθε εκτίμηση για τους συντρόφους αυτούς, θέλουμε να εκφράσουμε τη λύπη μας διότι η θεώρηση τους παραμένει ατελής, καθότι, θωρώντας μονάχα το άτομο, παραβλέπει τα άτομα και τις αναγκαίες μεταξύ τους κοινωνικές σχέσεις.

Ωστόσο, καθότι σε ορισμένα περιβάλλοντα, στα οποία εντελώς αδιαφοροποίητα συχνάζουν αφελείς παραπληροφορημένοι νεαροί, θύματα της ευπιστίας τους καθώς και προβοκατόρων, ο Αναρχισμός επιστρατευμένος για κάθε είδους δουλειά, χρησιμοποιείται ως πρόσχημα και κάλυψη για τις πλέον παράδοξες πράξεις, τους μεγαλύτερους βυσσοδομισμούς, τις πιο τρελές αλλοκοτιές, ενίοτε και για την ικανοποίηση των πιο απαισίων ενστίκτων· καθότι, στα περιβάλλοντα αυτά, εκτιμούν επί παραδείγματι πως είναι άκρως επιστημονικό και άκρως αναρχικό, αποφεύγοντας κάθε τους κίνηση, να μην σφίγγουν το χέρι του φίλου διότι πρόκειται για άχρηστη χειρονομία, να κυκλοφορούν με σανδάλια και χωρίς κάλτσες, να μην καπνίζουν, να είναι χορτοφάγοι και να μην πίνουν αλκοόλ, να ζουν στην πορνεία υπό το πρόσχημα πως η μισθωτή εργασία είναι πορνεία, ενώ το δίχως άλλο η κανονική πορνεία δεν είναι πορνεία, να κάνουν απατεωνιές- κατά προτίμηση στους συντρόφους, διότι οι συνέπειες δεν είναι και τόσο μεγάλες- να ξαφρίζουν, να κλέβουν παρανόμως και προς στιγμήν να το ονομάζουν “επανάκτηση”, να καταδίδουν και να παρέχουν πληροφορίες όταν η πλήρης άνθιση του “εγώ” επωφελείται εξ’ αυτού κ.τ.λ.· επειδή θα έλεγα, οι θαμώνες σ’ αυτό τον κύκλο των ανισορρόπων, των δοκησισόφων και των αγυρτών αρέσκονται να επικαλούνται την Αναρχία ώστε να δικαιολογήσουν πράξεις οι οποίες δεν έχουν τίποτα το κοινό μ’ αυτήν, πρόκειται άραγε για φταίξιμο του Αναρχισμού; Και θα έπρεπε να τον θεωρήσουμε υπεύθυνο γι’ αυτά τα σφάλματα και τις τρέλες,ς και κυρίως, να αναγνωρίσουμε επ’ αυτών την ίδια την ουσία του όρου;

Βέβαια δεν αποκηρύττουμε επ’ ουδενί τη βία, την εξέγερση ενάντια στον δεσποτισμό των δυνάμεων της εξουσίας, οι οποίες αντιτίθεται στην ελεύθερη ανάπτυξη των ατόμων.

Τους νόμους θέλουμε να τους αγνοήσουμε· τους περιφρονούμε πλήρως, διότι μοναδικός τους σκοπός είναι η διάσωση του εν λόγω δεσποτισμού. Και τον προσδιορισμό “παράνομοι”, τον οποίο ιδιοποιούνται τόσο συχνά οι ατομικιστές, τον διεκδικούμε κι’ εμείς.

Η δική μας όμως παρανομία δεν αποβλέπει στην υπέρβαση της δικής μας και μόνο ατομικότητας. Καθ΄όσον παράλληλα θέλουμε να απελευθερώσουμε τον άλλον, “την αμαθή, αποχαυνωμένη και δουλοπρεπή αυτή μάζα”, για την οποία τόσοι και τόσοι “συνειδητοί” ατομικιστές τρέφουν την πιο αλαζονική περιφρόνηση- όταν δεν μηχανεύονται να αντλήσουν προσωπικά οφέλη απ’ αυτή την αμάθεια και την δουλοπρέπεια.

Και η εξέγερση μάς ενδιαφέρει, μονάχα στο βαθμό που εμπεριέχει κάποιο κίνητρο ή οδηγεί σε όποια διαπαιδαγώγηση, δυνάμενα αμφότερα να συμβάλλουν στην απελευθέρωση όλων.

Θεωρούμε πως το κίνητρο προσδίδει αξία στην πράξη. Η πράξη η οποία υπαγορεύεται από ένα κίνητρο αμιγώς εγωιστικό δεν έχει στα μάτια μας καμία απολύτως αξία. Πόσο διαφορετική φαντάζει σε μας η αλτρουιστική πράξη, της οποίας μέλημα είναι η διαπαιδαγώγηση, το παράδειγμα.

Όθεν δεν φοβούμεθα επ’ ουδενί να εκφράσουμε την συμπάθεια μας και μάλιστα το θαυμασμό μας για το θάρρος και το πνεύμα αφοσίωσης των εξεγηγερμένων της περιόδου 1891-1894 λόγου χάριν, διότι τις πράξεις τους τις αναγνωρίζουμε ως την αυθόρμητη, βίαιη, υπερβολική αν θέλετε έκφραση των προσδοκιών δικαιοσύνης οι οποίες ανέβλυζαν από μέσα τους. Αποκηρύττουμε όμως κάθε συγγένεια μεταξύ του δικού μας ιδανικού και της έκρηξης των απελπισμένων ορέξεων, της ανυπόμονης επιθυμίας για απόλαυση, η οποία αποτελεί το πραγματικό κίνητρο ορισμένων κινήσεων τις οποίες θέλουν να χρεώσουν στον Αναρχισμό.

Τι σημασία έχει αν τις κινήσεις αυτές τις διεκδικεί το τάδε ή το δείνα δόγμα, όταν τα κίνητρα τα οποία τις υπαγορεύουν είναι εκ διαμέτρου αντίθετα με τις αρχές του δόγματος αυτού; Το δόγμα αυτό θα έπρεπε άραγε να τις υιοθετήσει; Πρέπει να φέρει την ευθύνη; “Η παπαδοκρατία δεν είναι θρησκεία” έλεγε κάποτε ο κύριος Γκαμπριέλ Σεάιγ· η διάρρηξη, η παραχάραξη, η απάτη, η ληστεία δεν είναι ο Αναρχισμός μπορούμε κι εμείς να υποστηρίξουμε. Η ετικέτα δηλαδή η οποία είναι κολλημένη σ’ ένα εμπόρευμα επιβάλλεται κατ’ ανάγκην και ως ακλόνητη πίστη;]

2

[Κάθε πολιτικό κόμμα, κάθε θρησκευτική, φιλοσοφική ή άλλου είδους σέχτα κατατρύχεται και από παρεφθαρμένα μέλη. Για ποιόν λόγο άραγε η ειδική αυτή μεταχείριση σε σχέση με τον αναρχισμό και μόνο; Μήπως επειδή στην προκειμένη περίπτωση το διακηρύττουν οι παραστρατημένοι;

Από την πλευρά τους κρατούν λάθος σημαία. Δεν ανήκουν στον Αναρχισμό, αλλά στην αστική κοινωνία και μόνο· αυτοί οι αχαλίνωτοι λάγνοι, οι άπληστοι για εύκολες απολαύσεις, για άνετη ζωή, για πολυτέλειες και φαγοπότια, αυτοί οι ατομικιστές είναι τέκνα της κοινωνίας ετούτης, της οποίας θεμέλιος λίθος είναι το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, το οποίο η νομοθεσία ορίζει ως “δικαίωμα χρήσης και κατάχρησης”.]

3

[Η αστική κοινωνία υπήρξε αμείλικτη προς τα παιδιά της, τα οποία εκφυλίστηκαν από το καθηγιασμένο αυτό καθεστώς αδικίας και ανισότητας, του οποίου ωστόσο η ίδια, από την κορυφή έως τη βάση της κοινωνικής κλίμακας, προσφέρει το θέαμα.

Τα παιδιά αυτά ήλθαν σε μια κοινωνία στην οποία τα πλούτη, η μεγάλη άνεση, η απόλαυση του βίου, τα οποία αποτελούν προνόμιο ορισμένων τάξεων, μπορούν να θεμελιωθούν μονάχα επί των δεινών, της εξαθλίωσης και του θανάτου των άλλων. Είδαν πως ο ανταγωνισμός μεταξύ των ατόμων, όχι μονάχα έχει ενσκήψει παντού αλλά έχει αναχθεί σε δόγμα και εκλαμβάνεται ως ο βασικός και αναγκαίος παράγων κοινωνικής προόδου. Είδαν τον δολοπλόκο, τον επιτήδειο, τον ραδιούργο, τον εριστικό να αμείβεται αδιακρίτως με επιτυχία, φήμη, δημόσια αναγνώριση, ενώ εκείνον που μοχθεί, τον ευσυνείδητο, τον έντιμο, να λιμνάζει στη μετριότητα.

Και αισθάνθηκαν επίσης να βασανίζονται από βλέψεις για καθετί πλούσιο, απαστράπτον, φανταχτερό, για οτιδήποτε χαροποιεί το πνεύμα και το σώμα.

Πέρα από την υλική πολυτέλεια, η οποία λαμποκοπά από μακριά και ασκούσε πάνω τους μεγάλη έλξη, το πνεύμα τους επίσης, άπληστο για απολαύσεις, προσέβλεπε στην απόλαυση της γνώσης. Φύρδην μίγδην, χωρίς μέθοδο, μελετούσαν χωρίς να μεριμνούν για τις αναγκαίες βαθμίδες, τα απαραίτητα βήματα, προχωρώντας πιο γρήγορα από το κανονικό, αναρριχόμενοι μεμιάς στην κορυφή, με κίνδυνο τον ίλιγγο και την μοιραία πτώση. Σημειώστε πως οι αγαπημένοι τους συγγραφείς, ο Στίρνερ, ο Νίτσε, ο Νταντέκ κ.α. είναι εκείνοι των οποίων η ακριβής κατανόηση απαιτεί την πιο υψηλή και την πιο μεθοδική κουλτούρα.

Όπως έχουν ισχυριστεί, “υπερήφανοι διότι κινούνται με άνεση σε τομείς οι οποίοι αποτελούν αποκλειστικότητα της ελίτ”, υπερήφανοι μ’ αυτή την υπερηφάνεια η οποία είναι κοινή σε όσους έγιναν τέκνα των έργων τους, χωρίς συνείδηση των αναπόφευκτων ελλείψεων μιας προχείρως παρεχομένης εκπαιδεύσεως, είχαν όλη την αυθάδεια, τον απόλυτο δογματισμό, ο οποίος αρμόζει όχι στους αμαθείς, αλλά στους ημιμαθείς.]

4

[Αναρχικοί; Όχι, αυτοί οι ανυπόμονοι φιλήδονοι, οι οποίοι, ελλείψει του νόμιμου εργαλείου το οποίο επιτρέπει “να ζήσεις τη ζωή σου” με κάθε ασφάλεια, το κεφάλαιο, κατέφευγαν πάντα στο παράνομο εργαλείο, το περίστροφο. Από τους αναρχικούς έχουν μονάχα την ετικέτα. Το επαναλαμβάνω, είναι σαφώς τα άξια τέκνα αυτής της μπουρζουαζίας, της οποίας το ιδανικό απόλαυσης και πολυτέλειας άλλοτε εξεφράζετο υπό μια εντυπωσιακή μορφή, τόσο περιεκτική και τόσο ακριβή, μέσω ενός από τους πιο υψηλούς, τους πιο φημισμένους, τους πιο χαρακτηριστικούς αντιπροσώπους, τον Γκιζό, όταν κραύγαζε στους συγχρόνους του: “Πλουτίστε!”.(Σημείωση 2)

(Σημείωση 2) Ο Γκιζό, 1787-1874 ,ήταν μεγάλος πολιτικός και ιστορικός. Η φράση “Πλουτίστε με δουλειά και αποταμίευση”, η οποία έχει παραμείνει ως σημείο αναφοράς στη Γαλλική ιστορία θεωρείται πως εξεφωνήθη το 1840, όταν του ανετέθησαν χρέη υπουργού εξωτερικών και κατ’ ουσίαν πρωθυπουργού από το βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο.

5

[Ο Αναρχισμός είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό από όλα αυτά τα πομπώδη παιδιαρίσματα, τους υπεροπτικούς φανφαρονισμούς, ή αυτούς τους εξεγηγερμένους με τις μανιασμένες ορέξεις. Η Αναρχία είναι η μεγάλη ελπίδα ελευθερίας και ευζωίας, η οποία σε κάθε εποχή, είτε με μικρή είτε με μεγάλη καθαρότητα, σπινθηροβολεί στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, της οποίας οι πολλαπλές της ρίζες απλώνονται βαθιά στο παρελθόν ενώ τα αμέτρητα κλαδιά της ξεπροβάλλουν με πίστη προς τον απέραντο ουρανό του μέλλοντος.

Και γύρω από τον πανίσχυρο κορμό της, ο οποίος είναι καλυμμένος, είτε λίγο είτε πολύ, αναφαίνεται μια πλούσια βλάστηση από αγριόχορτα. Και ανάμεσα στο λαμπερό πυκνό φύλλωμα του μεν και την πλουσιότατη βλάστηση των δε πολύ συχνά δημιουργείται σύγχυση, καθώς η γόνιμη εκκεντρικότητα τού μεν διαμοιράζεται με την υπέροχη άνθηση των δε.

Και τούτη την αγριάδα ορισμένοι την περνούν για βλαστάρια του μεγάλου δένδρου ενώ, παρά την όποια ομοιότητα ως προς το φύλλωμα, ανήκει σαφώς στη νοσηρή πληθώρα των παρασιτικών βάτων.

Μια από τις ενστάσεις την οποία θεωρούν ως την πιο βάσιμη εναντίον του αναρχισμού είναι η έλλειψη ιστορικής παραδόσεως.

Μέγα σφάλμα! Καμία άλλη θεώρηση δεν έχει τόσο μακρά παράδοση, τόσο αντιληπτή καθ’ όλη την εξέλιξη της ιστορίας. Εάν κάποιος θελήσει να μπει στον κόπο να φυλλομετρήσει την τεράστια βιβλιοθήκη στην οποία βρίσκονται αναπτυγμένες και σχολιασμένες οι βάσεις της αναρχίας, εάν θελήσει να θυμηθεί πως υπάρχουν τα έργα του Μπακούνιν, του Προυντόν, του Κροπότκιν, του Ελιζέ Ρεκλύ, του Γκιγιώ, του Ζαν Γκράβ- για να παραθέσουμε μονάχα τους πιο πρόσφατους και πιο χαρακτηριστικούς- θα μπορέσει να διαπιστώσει πως σε κάθε στιγμή τίθεται το ερώτημα των ιστορικών, φιλοσοφικών, ηθικών, πολιτικών, οικονομικών, επιστημονικών ή αισθητικών αρχών της Αναρχίας. Θα μπορέσει να δει να αναπτύσσονται οι λόγοι και οι τρόποι βάσει των οποίων η Αναρχία συνιστά την φυσιολογική και αναπόφευκτη απόληξη όλης της μακράς προσπάθειας της ανθρωπότητας προς την απελευθέρωση της από τα τεχνητά εμπόδια στα οποία την είχαν φυλακίσει η άγνοια και ο τρόμος της.

Το αναρχικό ιδεώδες είναι σαν τον πυλώνα, ο οποίο,ς κάθε στιγμή στήριξε την ανθρωπότητα στη μακρά της εξέλιξη προς τη βελτίωσή της.

Ωστόσο ενίοτε, είτε από την ώθηση αυτής της προσδοκίας για ευτυχία είτε από αντίδραση ενάντια στην υπέρμετρη καταπίεση, το κοινωνικό σώμα το τάραξαν απότομες κινήσεις.

Λιγότερο ή περισσότερο συνειδητές εξεγέρσεις ως προς τις επιλεγόμενες οδούς και τους επιδιωκόμενους στόχους, πάντοτε όμως προσανατολισμένες προς την ίδια σκοπιμότητα: περισσότερη ελευθερία, μεγαλύτερη ευζωία, λιγότερη εχθρότητα και περισσότερη καλοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις.

Η ιστορία βρίθει αναταράξεων, ύστερα από τις οποίες επιταχύνεται η πορεία της ανθρωπότητας προς την πρόοδο. Στην αρχαία Ρώμη πόσες φορές δεν ετέθη επιτακτικά, ενίοτε και με βίαιο τρόπο, το αγροτικό ζήτημα. Το αγροτικό ζήτημα, ήτοι το ψωμί, η ευεξία σαφώς, η πλέον αποτελεσματική ανάπτυξη του ατόμου. Θυμίζουμε επίσης και την εξέγερση των σκλάβων.

Δεν υπήρξε άραγε ένα μεγάλο κίνημα προς το ιδανικό της αδελφοσύνης και της ισότητας, το μεγάλο χριστιανικό κίνημα το οποίο ανέτρεψε τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και εγκαθίδρυσε μια νέα κοινωνική τάξη στα ερείπια της ειδωλολατρικής κοινωνίας; Το έχουν αποδώσει άλλοτε ως κίνημα αμιγώς θρησκευτικό. Ωστόσο, αν και εντός του ήταν συγχωνευμένες οι θρησκευτικές δοξασίες, η σημασία του ήταν σαφώς πιο διηυρυμένη. Η ηθική κατάσταση του πολιτισμού της εποχής εκείνης ήταν παραδόξως ανάλογη με την αντίστοιχη της δικής μας εποχής. Το θρησκευτικό ιδανικό είχε προσβληθεί, χωρίς να έχει αντικατασταθεί από κάποιο άλλο. Η πλέον ανελέητη εκμετάλλευση, ο μερκαντιλισμός, η καθίζηση των χαρακτήρων, η ακόρεστη αναζήτηση των αμέσων απολαύσεων, της εφήμερης ευχαρίστησης: αυτή ακριβώς ήταν η φυσιογνωμία της εποχής εκείνης. Όπως και σήμερα, η αδιάτακτη και ασυγκράτητη πολυτέλεια των πατρικίων η οποία εκλιμακώνετο δίχως αιδώ, περιφρονώντας την εξαθλίωση των πληβείων· όπως και σήμερα, η δωροδοκία εχρησιμοποιείτο άπλετα, από την κορυφή ως τη βάση της κοινωνικής κλίμακας· όπως και σήμερα, ο παρασιτισμός, η υπέρμετρη φορολόγηση έκαναν τους ανθρώπους να λιμοκτονούν ενώ τους διασκέδαζαν την δυστυχία με υποσχέσεις για ψωμί και ψυχαγωγία.

Στο περιβάλλον όμως της γενικευμένης διαφθοράς - όπως σ’ έναν κήπο, στο τέλος του χειμώνα, ξεφυτρώνει, από τη μάζα των απονεκρωμένων ουσιών και της σήψης, η νέα βλάστηση, μη ορατή αρχικώς, η οποία θα κυριαρχήσει αφ’ εαυτής εν συνεχεία - εβρίσκετο υπό επεξεργασία, γονιμοποιημένο από την ακατανίκητη δύναμη της ζωής, ένα νέο ιδανικό: το ιδανικό της ισότητας και της αδελφοσύνης των χριστιανών.

Ο χριστιανισμός στις απαρχές του, απετέλεσε ένα κίνημα διεκδίκησης και ελπίδας σε αυτό το κοινωνικό μέλλον των αδελφικών σχέσεων και της φιλικής αμοιβαιότητας μεταξύ των ανθρώπων. Εν συνεχεία, η βραδύνουσα έλλειψη κατανόησης των Βαρβάρων κατακτητών, οι ανώριμες δεισιδαιμονίες τους, από τη χριστιανική θεώρηση διατήρησαν μονάχα τους θρησκευτικούς μύθους και τα μυστικιστικά τους συμπληρώματα- συμφιλιώνοντάς τα με την πρωτόγονη θεογονία τους- απορρίπτοντας όλη την κοινωνική πλευρά, της οποίας το κάλλος ήταν αδύνατον να συλλάβει η χαμηλή και άξεστη νοημοσύνη. Το κίνημα, αρχεγονικώς κοινωνικό, απέτυχε και κατέληξε στον αυταρχικό και ατομικιστικό πολιτισμό, ο οποίος υφίσταται μέχρι και σήμερα.

Το ιδανικό ωστόσο, το οποίο εξέλειψε προς στιγμήν, ζούσε πάντοτε στις καρδιές των μαζών. Ύστερα από τη μεγάλη διακοπή η οποία ακολούθησε την περίοδο των διαδοχικών εισβολών, όταν η κυριαρχία των αφεντάδων εγκαθιδρύθηκε ολοκληρωτικά, ο αγώνας του λαού ενάντια στους καταπιεστές του έγινε ακόμη πιο ένθερμος. Εξουθενωμένες από το ακλόνητο ιδανικό της ελευθερίας, ένας μεγάλος αριθμός κοινοτήτων κατέκτησαν, υπό την ανάγκη του σθένους και του ξεσηκωμού, το δικαίωμα τους στην αυτονομία. Τούτο συνέβη με τις κοινότητες, οι οποίες κατάφεραν να εξασφαλίσουν μια υπέροχη περίοδο ευημερίας

Οι εξεγηγερμένοι οπαδοί του Ιερωνύμου της Πράγας, οι Χουσίτες, οι Αναβαπτιστές απαιτούσαν επίσης, πέρα από την ελευθερία της σκέψης, την θρησκευτική διάσταση των διεκδικήσεων τους, την κοινωνική ελευθερία και ισότητα. Τα κηρύγματα των Αναβαπτιστών κυρίως ήσαν άκρως διαποτισμένα από το κοινωνιστικό αναρχικό ιδανικό.

6

Η κομούνα του 1871 δεν αξίωσε άραγε από τις απαρχές, την 28^η Μαρτίου, την αυτόνομη κοινότητα κατά το πρότυπο των κοινοτήτων του 19^ου αιώνος;

Και έκτοτε, όλη αυτή η συνδικαλιστική εξέλιξη, η οποία πραγματοποιήθηκε παγκοσμίως και διεθνώς, δεν αποτελεί ένα ακόμη χαρακτηριστικό; Επ’ αυτής δεν διαβλέπουμε άραγε την αμέριστη οργάνωση του εργατικού κόσμου ο οποίος συγκεντρώνει, διατάσσει τις δυνάμεις του ώστε να απελευθερωθεί από τους πάμπολλους καταναγκασμούς που τον περισφίγγουν και τον καταπιέζουν;

Αναμφιβόλως, κατά τη διάρκεια όλων αυτών των κινημάτων τα οποία απαριθμήσαμε, δεν διαμορφώθησαν παντελώς όμοια προγράμματα. Κανένα εξ’ αυτών δεν εξετείνετο ως τον απόλυτο Αναρχισμό, όπως διαμορφώθηκε στις μέρες μας. Βάσει των συνθηκών της εποχής και του τόπου, οι διεκδικήσεις είχαν διαφορετική σπουδαιότητα, επικρατώντας οι τάδε ή οι δείνα ανά την περίσταση. Σε όλες όμως εντοπίζουμε τον ίδιο γενικό προσανατολισμό, τον απολύτως ξεκάθαρο προς την ευτυχία, η οποία βρίσκεται στην μέγιστη ατομική ελευθερία και την μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Για καιρό υπήρξε η πεποίθηση πως θα μπορούσαν να έρθουν σε συμβιβασμό με την εξουσία, να αντικαταστήσουν έναν τύραννο με έναν “καλό” μονάρχη, μια δεσποτική και καταπιεστική κυβέρνηση με μια φιλελεύθερη και ωφέλιμη κυβέρνηση, να φθάσουν σ’ έναν αποδεκτό συμβιβασμό των δύο αυτών αντινομιών, της εξουσίας και της ελευθερίας. Ανεξάρτητα όμως από την υιοθετούμενη μορφή, ενέσκηπταν άμεσα οι ίδιες καταχρήσεις σε διαφορετικές διαστάσεις, πάντοτε όμως ιδιαιτέρως σημαντικές. Σήμερα καταλήγουμε στη διαπίστωση πως αλλαγές δεν χρειάζεται να επέλθουν μονάχα στη μορφή αλλά και στην ουσία των πραγμάτων· και πως εκείνο το οποίο έχει καταπολεμηθεί σφόδρα είναι η αρχή της κυριαρχίας, της πολιτικής και οικονομικής ιεραρχίας και όχι μονάχα οι εφαρμογές της και πως η άρνησή της κατισχύεται όλο και πιο ριζικά ημέρα με την ημέρα.

Ως εκ τούτου, βαθμηδόν, εγείρεται και διαπαιδαγωγείται η συνείδηση του ανθρώπινου όντος, από τα παιδικά του χρόνια έως την ενηλικίωση του, εγκαταλείποντας μια προς μία τις φαντασιωτικές του ψευδαισθήσεις, ώστε να γνωρίσει όλο και πιο πολύ την πραγματικότητα. Η ανθρωπότητα εισέρχεται σ΄ αυτή τη μεγάλη ηθική κρίση, η οποία ξεσπά κάποια στιγμή στο άτομο, το οποίο συνήθως αποφαίνεται για τη στάση του και τον οριστικό του προσανατολισμό στη ζωή.

Και χάρη στις επαναλαμβανόμενες εξεγέρσεις του ενάντια στην εξουσία, η οποία παρεμπόδιζε την ανάπτυξή του, ενάντια στους οικονομικούς καταναγκασμούς οι οποίοι του επέβαλλαν τους διαδοχικούς του αφέντες, παρά τις καταστολές, τα ολισθήματα, τις πρόσκαιρες υφέσεις, κατάφερε εντούτοις να κατευθύνει αδιάκριτα την εξέλιξή του προς την ηθική και κοινωνική πρόοδο.]

7

[Αυτή είναι μια απολύτως ψευδής ερμηνεία της ιστορίας. Και είναι κατ’ επίφαση και μόνο. Οι αναταραχές επ’ ουδενί δεν ξεσπούν διότι χαλαρώνει η εξουσία. Τουναντίον, όταν η ανάδυση νέων ιδεών καθίσταται επιτακτική, τότε μονάχα κλονίζεται η εξουσία, ξεχειλίζει, δεν έχει πλέον δύναμη να διατηρήσει την καταπίεσή της. Και καθώς ανατρέπεται δίδει τη θέση της στη νέα τάξη πραγμάτων, στην οποία η μάζα, δείχνοντας εμπιστοσύνη και εφησυχασμό εναποθέτει τις ελπίδες της.]

8

[Εκείνο το οποίο συνιστά την αναρχική νοοτροπία είναι το πνεύμα εξέγερσης ενάντια σε ό,τι αντιτίθεται στην ανάπτυξη του ατόμου. Και αυτό το πνεύμα εξέγερσης, χωρίς να αποτελεί σε καμία περίπτωση, ένα πνεύμα αταξίας, είναι αντιθέτως η δημιουργική δύναμη, η ουσιαστική, κάθε προόδου. Κάθε ύπαρξη η οποία, όπως λέει ο , θέλει να ζήσει και να αναπτυχθεί εξεγείρεται ενάντια στο περιβάλλον της, ενάντια στις εχθρικές συνθήκες οι οποίες την περιβάλλουν, προσπαθεί να τις αλλάξει προς όφελός της, να τις προσαρμόσει στην ικανοποίηση των αναγκών της, να εξασφαλίσει τη συνδρομή τους για την επέκταση της σφαίρας των δραστηριοτήτων της. Η αναρχική αυτή δύναμη είναι η ίδια δύναμη της φύσης. Άραγε ποια φιλοσοφική έννοια, ποιο πολιτικό σύστημα είναι σε θέση να διεκδικήσει μια τόσο βαθιά, τόσο καθολική παράδοση;

Η προσπάθεια, ο αγώνας δεν αποτελούν αταξία· η αδράνεια, η ακινησία δεν αποτελούν τάξη. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ζωή, στη δεύτερη ο θάνατος.

Για καιρό υφίστατο η κοινή λανθασμένη αντίληψη πως η απουσία μιας ολικής καταπιεστικής εξουσίας συνιστά κατ’ ανάγκη αταξία και σύγχυση. Η πεποίθηση αυτή, όπως έδειξε περίτεχνα ο Κροπότκιν στο έργο του “Η Αναρχία, η φιλοσοφία της και το ιδανικό της”, συνεδέετο άμεσα με την γενικότερη αντίληψη πως οι άνθρωποι κατείχαν τη λειτουργία του σύμπαντος και τον μηχανισμό των φυσικών πραγμάτων. Η αντίληψη αυτή ήταν για καιρό συγκεντρωτική.]

9

[Η μελέτη ωστόσο των απειροελάχιστων, η ανακάλυψη και η παρατήρηση των μικροσκοπικών όντων και των απειροστικών δυνάμεων της φύσεως μεταβάλλει ολοκληρωτικά αυτή τη συγκεντρωτική θεώρηση. Είχε γίνει αντιληπτό πως τα διαπλανητικά και διαστρικά είδη ενοικούνται και τα διασχίζουν προς όλες τις κατευθύνσεις μικρά “σμήνη” ύλης, από ασήμαντα νέφη σωματιδίων, των οποίων όμως η συνένωση αποτελεί μια πανίσχυρη δύναμη: “

Σε αυτό το σημείο ο Ζιράρ παραθέτει ένα απόσπασμα από το έργο του Κροπότκιν που αναφέρθηκε πριν, δηλαδή το “Η Αναρχία, η φιλοσοφία και το ιδανικό της”.

“Και σ’ αυτά ακριβώς τα νέφη σωματιδίων, σε αυτά τα απειροελάχιστα, τα οποία με ιλιγγιώδη ταχύτητα διασχίζουν το χώρο προς κάθε κατεύθυνση, τα οποία αλληλοσυγκρούονται, συσπειρώνονται και ξανασκορπίζονται συνεχώς- προσβλέπει σήμερα ο αστρονόμος ζητώντας να εξηγήσει την καταγωγή του συστήματος μας, του ηλίου, των πλανητών και των δορυφόρων, τις κινήσεις οι οποίες ζωογονούν τα διάφορα μέρη του και την αρμονία του συνόλου τους. Ένα ακόμη βήμα και σε λίγο ή ίδια η παγκόσμια έλξη δεν θα είναι παρά μια συνισταμένη όλων των ατάκτων και ασυνάρτητων κινήσεων αυτών των απειροελάχιστων σωματιδίων- ταλαντεύσεων ατόμων προς κάθε κατεύθυνση”.

Σ’ όλους τους κλάδους των ανθρωπίνων γνώσεων σημειώνεται μια ανάλογη εξέλιξη. Στη φυσική οι έννοιες της θερμότητας, του φωτός, του ήχου, της ουσίας δεν ανακαλούν πλέον την ιδέα των μεταφυσικών οντοτήτων, οι οποίες υφίστανται ανεξάρτητα από τα διαπιστωμένα φαινόμενα. Πλέον αποτελούν απλώς συνήθεις ονομασίες, για ευκολία της γλώσσας, προκειμένου να αποδώσει ένα σύνολο δονήσεων, ατομικιστικών κινήσεων, των οποίων η όψη διαφέρει ανάλογα με τις συνθήκες εντός των οποίων οι κινήσεις αυτές πραγματοποιούνται.

Στη φυσιολογία, το σώμα αντί για μια απλή και μοναδική οντότητα αναγνωρίζεται ως μια συνένωση, μια αποικία εκατομμυρίων διαχωρισμένων ατόμων τα οποία διαντιδρούν μεταξύ τους, ένας πραγματικός κόσμος αφ’ εαυτού.

Το ίδιο και στην ψυχολογία. Η ψυχολογία δεν ομιλεί πλέον για τον άνθρωπο ως απολύτως μοναδικό και αόρατο όν. Διαβλέπει επ’ αυτού “ένα πλήθος χωριστές ιδιότητες, ροπές, αυτόνομες, ίσιες μεταξύ τους, οι οποίες λειτουργούν η καθεμία ανεξάρτητα, οι οποίες ισορροπούν και αντιμάχονται συνεχώς”. Ο άνθρωπος δεν αποτελεί πλέον για τον ψυχολόγο μια μονίμως μεταβαλλόμενη συνισταμένη όλων αυτών των διαφόρων ιδιοτήτων, όλων αυτών τον αυτόνομων ροπών, των εγκεφαλικών κυττάρων και των νευρικών κέντρων· όπως και για το Λαπλάς η υπόθεση Θεός, ούτως η υπόθεση ψυχή καθίσταται άχρηστη.

Οι ηθικολόγοι δεν βλέπουν πλέον στην συνείδηση ένα φως εγκατεστημένο στον άνθρωπο από μια οποιαδήποτε θεότητα ή από τη Φύση, ένα φως με την ίδια ένταση σε όλους, το οποίο τους λαμπυρίζει εξ’ ίσου ως προς τα καθήκοντα τους, αλλά μια αμιγώς κεκτημένη γνώση σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, χάρη στις διάφορες επιδράσεις της οικολογίας, της εκπαίδευσης, της φυσιολογίας καθώς επίσης και της κληρονομικότητας, στις υποχρεώσεις τις οποίες επιβάλλει προς τον εαυτό και προς τον άλλον η ζωή εν κοινωνία. Η ανθρώπινη πράξη δεν εξετάζεται πλέον ως απλό φαινόμενο, άμεσα προερχόμενο από τη βούληση, αλλά ως συνισταμένη ενός απείρου μικρών αιτιών, ένα πλέγμα προγενεστέρων ή σύγχρονων επιδράσεων οι οποίες τις προσδιορίζουν υπό όλες τις διαστάσεις. Και η βούληση πλέον για τους ηθικολόγους δεν αποτελεί μια “ψυχική ικανότητα” αλλά τη σχέση μεταξύ της δράσης των κινήτρων τα οποία προσδιορίζουν την πράξη και των πιθανοτήτων αντίδρασης του ατόμου ενάντια στα κίνητρα αυτά. Η ενέργεια των πιθανοτήτων αυτών, οι οποίες ποικίλλουν από άτομο σε άτομο- σε κάποιους έντονες ενώ σε άλλους μηδαμινές- ενδέχεται να έχει αυξηθεί είτε ακαριαία, λόγω των ειδικών συνθηκών οι οποίες οδηγούν την ύπαρξη σε μια υπερβολική ένταση, είτε βαθμηδόν, ως συνέπεια των διαφόρων συνθηκών εντός των οποίων βρίσκεται το άτομο.

Στην κοινωνιολογία εξ’ ίσου, παρακμάζει η ιδέα μιας κεντρικής εξουσίας, μοναρχικής ή βουλευτικής, ως προωθητή και ρυθμιστή της κοινωνικής λειτουργίας. Τουναντίον, η κοινωνική λειτουργία εμφανίζεται ως συνιστάμενη των δράσεων και των αντιστοίχων αντιδράσεων των ατομικών πρωτοβουλιών. Υπό την έννοια αυτή η εξουσία καθίσταται περιττή, ένας παρασιτικός οργανισμός, και αυτή επίσης μια “άχρηστη υπόθεση”.

Και εξ’ αυτής της πλήρους αναμόρφωσης της φιλοσοφίας και συνάμα των μεθόδων της ανθρώπινης γνώσης αναδύεται ένα εντελώς νέο πνεύμα, το οποίο προβάλλει στο μέλλον μια λάμψη παντελώς άγνωστη μέχρι τώρα: τον Αναρχισμό.]

10

[Αυτό το πνεύμα ανάλυσης, κριτικής, αποσύνθεσης σε απλά μέρη και εν συνεχεία η υπό ανασυγκρότηση σύνθεση, γενικεύοντας από το απλό στο σύνθετο, βαδίζοντας από την περιφέρεια προς το κέντρο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεθόδους οι οποίες κατευθύνονταν από το κέντρο προς την περιφέρεια, το πνεύμα αυτό, λέω, αρνητικό σε κάθε δόγμα, στις a priori ιδέες, στις μεταφυσικές έννοιες, το οποίο χαρακτηρίζει το κίνημα διανόησης του 18^ου και του 19^ου αιώνος, είναι το αναρχικό πνεύμα.

Όσοι έχουν αντιληφθεί και συνειδητοποιήσει όλο το εύρος ενός τέτοιου κινήματος, έχουν αναφέρει: Όλη αυτή ανελέητη κριτική των παλιών δοξασιών, όλη αυτή η αξιολόγηση, η ανατομή στο άπειρο των αρχών, αυτός ο καινούργιος προσανατολισμός της ανθρώπινης σκέψης και γνώσης, αυτός ο αυξανόμενος σκεπτικισμός ως προς τα επιβαλλόμενα δόγματα, αυτή η σταθερή εμπιστοσύνη του ανθρώπου στον εαυτό του και της γνώσης των δικών του δυνάμεων, καθώς τον προφυλάττει από την ανορθόλογη υπακοή και το αδικαιολόγητο σέβας, συνιστά το πρελούδιο μιας κοινωνικής συνθήκης, άγνωστης ως τώρα, στην οποία κάθε περιοριστικό πλαίσιο διαρρηγνύεται, και η ανθρώπινη ύπαρξη, απελευθερωμένη από εξωτερικά εμπόδια, έχοντας συνειδητοποιήσει βαθμηδόν τον κοινωνικό της ρόλο, αντλώντας μονάχα από τον εαυτό της τον καθοδηγητικό της νόμο, θα μπορέσει να φθάσει στην πλήρη άνθηση της ατομικότητας της.

Και αυτό θα είναι η ευτυχία, διαβεβαιώνουν απόλυτα, διότι η ευτυχία βρίσκεται στην ανάπτυξη της ύπαρξης, στην άσκηση και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων της. Ο άνθρωπος, απελευθερωμένος από τις δεσποτικές υποχρεώσεις στις οποίες καταπιέζεται σήμερα από εκείνους οι οποίοι επωφελούνται εξ’ αυτού, ελεύθερος να κατευθύνει τη δράση του όπως εκείνος επιθυμεί, θα έχει τη χαρά του μόχθου στον οποίο έχει συναινέσει οικειοθελώς, της οικοδόμησης του έργου το οποίο ονειρεύεται. Η εξάλειψη του ανταγωνισμού, καρπός των ψευδών ανισοτήτων τις οποίες έχει προκαλέσει η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο, αυτό το καθεστώς μόνιμης εχθρότητας, η οποία μετατρέπει το κάθε άτομο σε αντίπαλο, σε εχθρό του ομοίου του, θα το υποκαταστήσει η αλληλοβοήθεια, η φυσιολογική βάση κάθε κοινωνίας.]

11

[Οι σκεπτικιστές εκφράζουν αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα ενός τέτοιου κοινωνικού καθεστώτος.]

12

[Με ποιόν τρόπο θα λειτουργήσει άραγε; Η οργάνωση θα πραγματοποιηθεί μέσω ελευθέρων κοινωνιών, αυτόνομων, ομόσπονδων μεταξύ τους ως το άπειρο, όπως εκθειάζουν σχετικώς ορισμένοι; Μέσω σύστασης ομάδων συναφείας και συμφερόντων, οι οποίες θα συνενώνονται ή θα διαχωρίζονται ανάλογα με τις ανάγκες; Μέσω ενώσεων, ομοσπονδιών παραγωγών οι οποίες θα διασφαλίζουν την παραγωγή και τη διανομή; Δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε εκ των προτέρων. Ενδέχεται να συγκεντρωθούν όλες αυτές οι μορφές, με μικρές η μεγάλες τροποποιήσεις, υπό μικρότερο ή μεγαλύτερο συνδυασμό, βάσει των συνθηκών του τόπου και του χρόνου. Άλλες επίσης, όχι προβλεπόμενες, θα γεννηθούν. Εξ’ άλλου, το κοινωνικό υφάδι το οποίο, εξαιτίας της απουσίας κάθε κυβερνητικού περιορισμού, απέκτησε μια υπέροχη ευλυγισία, θα υπόκειται αυθόρμητα, δίχως ταρακουνήματα, δίχως προσκρούσεις καμίας μορφής, σε όλες τις αναγκαίες προσαρμογές.

Και η τάξη θα βασιλέψει. Όχι αυτή η τάξη την οποία πολλοί διαβλέπουν στη σιωπή και την ακινησία, η τάξη η οποία βασίλεψε κάποτε στην Βαρσοβία και την οποία αξιώνει ο εφησυχασμός των κυβερνώντων αλλά η συμφωνική τάξη, η οποία πηγάζει από το κονσέρτο όλων των δραστηριοτήτων, όλων των δυνάμεων και όλων των αρμονικώς συνδεδεμένων βουλήσεων.

Και τούτο, το επαναλαμβάνω, διότι είναι αναπόφευκτο. Και όσοι έχουν αντιληφθεί, όσοι έχουν αισθανθεί όλο το κάλλος αυτής της χρυσής εποχής, αυτής της Εδέμ της οποίας η λάμψη φωτίζει το μέλλον μας, δεν μπορούν να μην αφιερώσουν όλες τις δυνάμεις της ύπαρξης τους στην επίσπευση της έλευσης της. Γελούν με τους διωγμούς, με τις προσβολές και τις διαστρεβλώσεις τις οποίες επιβάλλουν στις σκέψεις τους, αναφωνώντας όπως ο Ελιζέ Ρεκλύ: “Δοθεισών των εις βάθος και ασυγκρατήτων αυτών εξελίξεων, οι οποίες εμπεδώνονται από κάθε ανθρώπινο εγκέφαλο, πόσο ανόητες, πόσο στερούμενες λογικής θα μοιάζουν στους επιγόνους μας αυτές οι ξέφρενες κραυγές ενάντια στους καινοτόμους! Δεν έχουν καμία σημασία τα αισχρόλογα που διαδίδει ο Τύπος, καθώς υποχρεούται να ξεπληρώσει τις χορηγίες του με όμορφες πρόζες· δεν έχουν σημασία και οι εντίμως εκστομιζόμενες εναντίον μας ύβρεις από αυτούς τους “άγιους αλλά απλούς” πιστούς, οι οποίοι έριχναν ξύλα στην πυρά για τον Γιάν Χούς! Το κίνημα στο οποία ευρισκόμεθα δεν είναι προϊόν απλών δρώντων ή φτωχών ονειροπόλων αλλά της κοινωνίας στο σύνολο της. Αναγκαιότητα λόγω της πορείας της σκέψης, καθώς κατέστη πλέον μοιραία, αναπόφευκτη, ωσάν την κίνηση των πλανητών.]

Αποσπάσματα από το πρώτο κείμενο που έχει παρατεθεί ως επίμετρο.

Ελυζέ Ρεκλύ: “Οι αναρχικές αποικίες”

1

[Εν ολίγοις, οι αναρχικοί θα δημιουργήσουν Ικαρίες έξω από τον αστικό κόσμο;

Δεν το νομίζω, ούτε και το επιθυμώ.

Αναμφιβόλως, οι εχθροί μας μάς συμβουλεύουν αβίαστα να δραπετεύσουμε από την αστική κοινωνία και μεταξύ ημών και εκείνων να τοποθετήσουμε τον Ωκεανό. Μας ενθαρρύνουν να δοκιμάσουμε νέες εμπειρίες σε χώρους της Ουτοπίας, με τη διττή ελπίδα να απαλλαγούν από εμάς αλλά και να εκτεθούμε στην γελοιότητα νέων αποτυχιών. Η πρόταση ήταν πολύ σοβαρή: να μπαρκάρουν οι δεδηλωμένοι αναρχικοί για οποιοδήποτε νησί της Ωκεανίας, υπό την προϋπόθεση να μην επιχειρήσουν ποτέ να το εγκαταλείψουν και να συμφιλιωθούν με τη θέα ενός πολεμικούς σκάφους το οποίο θα είχε στραμμένα τα κανόνια του προς την κατασκήνωση τους.

Σας ευχαριστούμε ιδιαιτέρως, καλοκάγαθοι συμπολίτες μας! Δεκτή η “Εύρωστη Νήσος” σας, με την προϋπόθεση όμως να την επισκεπτόμαστε όποτε μας αρέσει. Και εν αναμονή τούτου, θα παραμείνουμε στον πολιτισμένο κόσμο, και αποφεύγοντας με όλες μας τις δυνάμεις τις διώξεις σας θα συνεχίσουμε την προπαγάνδα μας στα εργαστήρια σας, στα εργοστάσια σας, στα κτήματά σας, στους στρατώνες και τα σχολεία σας· θα συνεχίσουμε το έργο μας εκεί που το πεδίο εργασίας μας είναι και το πιο διευρυμένο, στις μεγαλουπόλεις και στην πυκνοκατοικημένη ύπαιθρο.

Ωστόσο, μολονότι δεν ονειρευόμαστε να αποσυρθούμε από τον κόσμο προκειμένου να δημιουργήσουμε μια νέα Πόλη του Ηλίου, η οποία θα κατοικείται μονάχα από εκλεκτούς, είναι βέβαιο πως κατά τη διάρκεια του διαχρονικού μας αγώνα ενάντια στους καταπιεστές όλων των κατηγοριών θα έχουμε πάμπολλες φορές την ευκαιρία να συγκεντρωνόμαστε περιστασιακά σύμφωνα με το νέο τρόπο αμοιβαίου σεβασμού και πλήρους ισότητας. Οι ίδιες περιπέτειες του αγώνα κατ’ ανάγκη θα μας ενώνουν μονίμως, και ως εκ τούτου είναι αδύνατον να μην διαμορφώνουν οι κοινωνίες μας βάσει του δικού μας κοινού ιδανικού

Μπορώ να παραθέσω επί παραδείγματι την “κοινότητα του Μοντρέ” και πάμπολλα άλλα εγχειρήματα τα οποία μας ενθαρρύνουν ανυπέρβλητα. Το απρόβλεπτο κατ’ ανάγκη συνεισφέρει σε μια νέα προοπτική, και χάρη στην αυξάνουσα συλλογική δύναμη, την οποία θα μας παράσχει το πλήθος, η πρωτοβουλία, η ετοιμότητα, η ξεκάθαρη αντίληψη των πραγμάτων, καθώς επίσης και η διαδοχική διείσδυση των λογικών μας ιδεών στον κόσμο των εχθρών, θα δούμε να πραγματώνονται όλο και πιο συχνά έργα πάσης φύσεως, σχολεία, σύλλογοι, εργασία από κοινού, τα οποία και θα μας φέρουν πιο κοντά στο προσδοκώμενο ιδανικό. Και θα ήταν τυφλός αν κάποιος δεν έβλεπε την υπόρρητη διεργασία, η οποία επιτελείται υπό πνεύμα ελευθεριακό σε κάθε οικογένεια, σε κάθε συνένωση ατόμων, νόμιμη ή αυθόρμητη.

Εξάλλου, αναγνωρίζουμε απερίφραστα, πως μέχρι εδώ σχεδόν όλες οι χαρακτηριστικές απόπειρες για το σχηματισμό αναρχικών αποικιών στη Γαλλία, τη Ρωσία, τις Η.Π.Α., το Μεξικό, τη Βραζιλία, κατέληξαν σε αποτυχία, ωσάν το “Ξέφωτο” των Ντεκάβ και Ντονέ. Θα μπορούσε άραγε να συμβεί διαφορετικά, όταν οι έξωθεν θεσμοί, όπως η νόμιμη ένωση και η πατρότητα, η υποτακτικότητα της γυναίκας, η ατομική ιδιοκτησία, οι αγορές και οι πωλήσεις, η χρήση του χρήματος, εισχώρησαν στον οικισμό ωσάν κακοί σπόροι σε αγρό; Υποστηριζόμενα από τον ενθουσιασμό ορισμένων, από το ίδιο κάλλος της πρυτανευούσης ιδέας, τα εγχειρήματα αυτά κατάφεραν να διαρκέσουν για κάποιο διάστημα, παρά το δηλητήριο που τα κατέτρωγε· ωστόσο, μακροπρόθεσμα, τα διασπαστικά στοιχεία επετέλεσαν το έργο τους και η εν γένει απόπειρα κατέρρευσε από το δικό της βάρος, ακόμη κι όταν δεν ασκήθηκε καμία έξωθεν καταστροφική βία.

Ακόμη κι αν οι αποδιοργανωτικοί τύποι, όπως περιγράψαμε από τους δύο συγγραφείς μας στο “Ξέφωτο”, ήτοι ο αλκοολικός, ο κλέφτης, ο τεμπέλης, ο σκεπτικιστής, ο μοιχός, ο έμπορος, ο καταδότης, δεν εντοπίζοντο μεταξύ του πλήθους των μελών της κοινότητας, δεν θα μπορούσα σε καμία περίπτωση να μην προδικάσω την καταστροφή της αποικίας, ύστερα από μια μικρή ή μεγάλη περίοδο παρακμής και ατονίας. Όταν κάτι απομονώνεται έχει και τις ανάλογες συνέπειες: όταν μεταφυτεύουμε ένα δέντρο στο θερμοκήπιο κινδυνεύει σφόδρα να χάσει τους χυμούς του. Ο άνθρωπος είναι πολύ πιο ευαίσθητος από ό,τι το δέντρο. Η προσχεδιασμένη του περίφραξη, στα όρια της αποικίας, θα καταστεί κατ’ ανάγκη θανατηφόρος. Προσαρμόζεται στο άμεσο περιβάλλον του, και ενώ ήταν πολίτης του κόσμου, περιορίζεται βαθμηδόν στην μεμονωμένη ιδιότητα του ιδιοκτήτη·το μέλημα του για τα συλλογικά ζητήματα τα οποία διαχειρίζεται στενεύουν τον ορίζοντα του: μακροπρόθεσμα μετατρέπεται σ’ έναν άνθρωπο ο οποίος επιδιώκει απλώς να κερδίζει χρήματα.]

2

[Στην πραγματικότητα, η μερίδα εκείνη των συντρόφων μας οι οποίοι είναι ακόμη γοητευμένοι από την ιδέα της απόσυρσης από τον κόσμο για κάποιον μακρινό παράδεισο υποφέρουν πάντοτε από αυτή την ψευδαίσθηση πως οι αναρχικοί αποτελούν ένα “τμήμα” εκτός κοινωνίας.

Δεν είναι όμως έτσι. Εναποθέτουμε τη χαρά μας, το πάθος μας στην άσκηση εκείνου το οποίο μας φαίνεται ισότιμο και δίκαιο, όχι μόνο έναντι των συντρόφων μας αλλά και έναντι όλων των ανθρώπων. Η ανθρωπότητα είναι όλως διαφορετικώς σπουδαία από ό,τι η αναρχία στο πιο υψηλό της ιδανικό. Πόσα πολλά πράγματα τα οποία ακόμη αγνοούμε θα μας αποκαλυφθούν με την πλέον εις βάθος μελέτη της φύσης, με την αλληλέγγυα διάθεση έναντι όλων των άλλων ανθρώπων, όλων αυτών των δύστυχων οι οποίοι έχουν υποστεί, όπως κι εμείς, την επίδραση του ασυνάρτητου περιβάλλοντος το οποίο εμείς επιθυμούμε να ανασυστήσουμε στην αρμονική του μορφή! Στην δική μας προοπτική ύπαρξης και αγώνα δεν μας ενδιαφέρει η μικρή συντεχνία των συντρόφων αλλά ο κόσμος ολόκληρος. Φιλοδοξία μας είναι να κατακτήσουμε αληθινά την ανθρωπότητα σύμπασα, με φίλους και εχθρούς, ακόμη και εκείνους που έχουν μια ολέθρια εκπαίδευση, την οποία ο αταβισμός των καστών και ο υιός των εκκλησιών, ωσάν αρπακτικά την έχουν υποδαυλίσει ενάντια στην αλήθεια.

Αποσπάσματα από το δεύτερο κείμενο που έχει παρατεθεί ως επίμετρο.

Πιότρ Κροπότκιν: “Το ιστορικό όπιο”

1

[Ας πάρουμε ωστόσο για παράδειγμα την εφεύρεση της πυξίδας, την οποία επικαλούνται ως την “πραγματική επανάσταση”. Μήπως θαρρείτε ότι προέκυψε από μόνη της; Πως κάποιος σοφός την ανακάλυψε κάποια στιγμή στο εργαστήριο του και εξωπλίσθη με αυτήν η ανθρωπότητα; Σε καμία περίπτωση.

Η ανακάλυψη της πυξίδας, καθώς και τόσες άλλες ανακαλύψεις της εποχής εκείνης- το ρολόι δίχως το μηχανισμό του εκκρεμούς, τα μαθηματικά εργαλεία, τα αστρονομικά όργανα στην ναυσιπλοΐα για το ύψος του ηλίου και τον εντοπισμό της ώρας και των γεωγραφικών παραλλήλων, οι προβολές για τον σχεδιασμό των χαρτών, η τυπογραφία- και πολλά ακόμη επιτεύγματα- ήταν έργο απελευθερωμένων Κομμούνων του μεσαίωνα, απότοκα μιας ολόκληρης εποχής κομμουνιακής ελευθερίας. Μια ολόκληρη εποχή- η οποία ενεκαινιάσθη στην μεγάλη επανάσταση των Κομμούνων τον δωδέκατο αιώνα, και την οποία διεδέχθησαν τρεις αιώνες συνεχών αγώνων, κατά τους οποίους ένας αέρας ελευθερίας, ατομικής πρωτοβουλίας και οικονομικής χειραφέτησης άρχισε να πνέει σε κάθε πόλη της Ευρώπης- κατέστη αναγκαία για την εκκόλαψη των μεγάλων αυτών εφευρέσεων και ανακαλύψεων.

Το κίνημα άρχισε τον 10^ο και τον 12^ο αιώνα στην Ιταλία, τον 12^ο αιώνα στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ολλανδία. Εν συνεχεία κέρδισε την Σκωτία, την Πολωνία, τη Σκανδιναβία, τη Ρωσία.

Οι Κομμούνες διεξήγαγαν τη κομμουνιακή τους επανάσταση, την οποία εξιστόρησαν περίφημα ο Σισμοντί και ο Αυγουστίνος Τιερύ. Κυνήγησαν τον επίσκοπο, τον αφέντη, απαλλάγησαν από το ζυγό τους, με τη βία των όπλων. Και από είλωτες, οι κάτοικοι των πόλεων μετατράπησαν σε ελεύθερους αστούς. Οργανώθηκαν στα οχυρά τους τείχη, τα οποία εξόπλισαν με συμπαγείς πύργους, και τα διήυρυναν ανά τους αιώνες ώστε να περιβάλλουν και τους γύρω συνοικισμούς. Το εσωτερικό εμπόριο δεν διεξήγετο από μεμονωμένους προμηθευτές, αλλά από τις συντεχνίες, τις επαγγελματικές ενώσεις. Το εξωτερικό διεξήγετο από την “πολιτεία”. Τις ρέγκες τους από τη Σουηδία στο Αμβούργο ή τα σεντόνια τους από την Αμβέρσα στη Βαρσοβία δεν τα εκόμιζε ένας μεμονωμένος προμηθευτής ή μια μεμονωμένη συντεχνία. Τουναντίον, τα εμπορεύματα τα εκόμιζε ο “αφέντης Γκρίμπσμπυ”, ο αφέντης της Αμβέρσα, Λαόν ή Νόβγκορόντ, η δημοκρατία της Γένοβας ή της Ελβετίας- και οι προμηθευτές, οι οποίοι ταξίδευαν με τα πλοία ή τα καραβάνια, ήταν απλώς οι παραγγελιοδόχοι της πολιτείας.

Ούτως διευρύνθησαν οι δημοκρατίες στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Ρωσία, και εξ’ αυτού οργανώθηκε το άκρως σημαντικό εμπόριο στη Μεσόγειο και την Βαλτική. Και εξαιτίας του εμπορίου αυτού βελτιώθηκε η ναυτιλία, κατέστη αντικείμενο επεξεργασίας ό,τι αποτέλεσε εν συνεχεία το διεθνές δίκαιο, διαμορφώθηκε η τέχνη της ναυσιπλοΐας.]

2

[Μόνο και μόνο αν μελετήσουμε την ιστορία των επιστημών θα διαπιστώσουμε πως κάθε μεγάλη πρόοδος στην επιστήμη, είτε στο τέλος του 17^ου αιώνα στην Αγγλία, είτε στη Γαλλία στα τέλη του 18^ου αιώνα, επετελέσθη την παραμονή, κατά τη διάρκεια ή αμέσως ύστερα από τις επαναστάσεις. Επαναστατική περίοδος και αφύπνισης των επιστημών ήταν πάντοτε συνθήκες ταυτόσημες.

Ακόμη και η μεγάλη επιστημονική αφύπνιση της περιόδου 1838-1862- δοθέντος ότι όλες οι σπουδαίες ανακαλύψεις του αιώνος μας (η μηχανική θεωρία της θερμότητας, η καταγωγή των ειδών, ο περιοδικός νόμος των στοιχείων, η υλιστική ψυχολογία κ.τλ.) εκκολάφθηκαν εντελώς αιφνίδια- ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το πνευματικό κίνημα το οποίο προηγήθη του 1848. Εγεννήθη στην ίδια τάξη ιδεών, κατά κανόνα στους κόλπους του ιδίου πληθυσμού με τον αντίστοιχο του επαναστατικού κινήματος το οποίο αγκάλιασε την Ευρώπη το 1848.

Η πραγματική ιστορία των επιστημών, των κοινωνιών, των εφευρέσεων συνίσταται στο ότι κάθε κοινωνική, οικονομική και επιστημονική πρόοδος είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις επαναστατικές περιόδους. Η τόλμη της ανακάλυψης και της εφεύρεσης γεννάται στους σοφούς όταν σιμώνουν ή όταν διεξάγονται οι επαναστάσεις.

Προς απόδειξη τούτου, ας μελετήσουμε εκ νέου τα επιτεύγματα του γοητευτικού περιβάλλοντος του 17^ου-- αιώνος “γαλήνιας προόδου”, τόσο πολύτιμης για τους μοναχούς. Αρκεί να τον προστρέξουμε και πάλι στον κώδικα της Μαρίας Θηρεσίας, στον οποίο απαριθμούνται περίτεχνα βασανιστήρια με κάθε νομική λεπτομέρεια, τόσο τρομακτικά και τόσο απαίσια, τα οποία προκαλούν ανατριχίλα. Και βέβαια ο κώδιξ αυτός απετέλεσε το πρότυπο των κωδίκων εκείνης της εποχής. Ας σκεφτούμε τις κρεμάλες όλων των επιπέδων, κάθε λογής ανήκουστο και απίστευτο δεινοπάθημ, από το οποίο υπέφερε η ανθρωπότητα τον αιώνα εκείνο.

Όχι, Κύριοι κοιμώμενοι, τα φριχτά μαρτύρια στα οποία υπεβάλλοντο οι άνθρωποι, εδώ και έναν αιώνα, στις θάλασσες, πάνω στο κρατικό στόλο, δεν τα σταμάτησε η ανακάλυψη της πυξίδας, αλλά η Μεγάλη Επανάσταση. Και έχει φθάσει πλέον η ώρα ώστε η Μεγάλη Επιθυμουμένη- πιο ανελέητη και ακόμη πιο βαθιά από ό,τι η προηγουμένη- να έλθει εκ νέου να σαρώσει τις ατιμίες του αιώνα μας, καθώς και τη σκόνη, τους αράχνινους ιστούς οι οποίοι έχουν και πάλι μαζευτεί στα κεφάλια των ευαρεστημένων.]