ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΞ ΧΟΡΚΧΑΪΜΕΡ (1)

Ο Μαξ Χορκχάϊμερ όχι μόνο θεμελίωσε και ανέπτυξε την Κριτική Θεωρία, αλλά επηρέασε βαθύτατα και εκείνους ακόμη από τους συνεργάτες του, οι οποίοι παρεξέκλιναν από τις δικές του θέσεις. Ανήκει στους φιλοσόφους εκείνους, οι οποίοι, έχοντες συνειδητοποιήσει την πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αναφέρονται στη θεωρία και στην πράξη, υπολαμβάνουν ως αντιπαράθεση με τυφώνα τις προσπάθειες επιλύσεώς τους στα πλαίσια του συστήματος. Ως εκ τούτου η Κριτική Θεωρία του δεν είναι αποτετελεσμένη, παρά το γεγονός ότι ούτε σειρά αποσπασμάτων αποτελεί ούτε εσωτερικής συνοχής στερείται.
Κατά τον Χορκχάϊμερ και την Κριτική Θεωρία πρέπει να καταδικαστεί κάθε θεωρία που πιστεύει ότι ο κόσμος των εξωτερικών όψεων συνιστά τη δομή της πραγματικότητας και ότι ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει μόνο ό,τι προσφέρεται στις αισθήσεις του, στην εμπειρία του. Εξίσου πρέπει να καταδικαστεί και κάθε μεταφυσική θεωρία που, παρόλο που αρνείται τη θετικιστική προσκόλληση στην επιφανειακή, φαινομενική πραγματικότητα, προσπαθεί να ταυτιστεί με μια πραγματικότητα που κείται έξω από την ανθρώπινη ιστορία και να δώσει νόημα στην ανθρώπινη ζωή καταφεύγοντας σε υπερβατικές, αφηρημένες αρχές όπως ο Θεός ή απόλυτη ιδέα.Το "Ινστιτούτο της Φρανκφούρτης" ή η "Σχολή της Φρανκφούρτης" σε ολόκληρη την πορεία του (της) ασχολήθηκε με τα προβλήματα της κοινωνίας, του ανθρώπου και της ιστορίας του, έχοντας ως όπλα πλευρές της ανθρώπινης σκέψης όπως η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, η φιλοσοφία, η μουσική, η αισθητική κ.α.
Είναι το πρώτο μέρος του αφιερώματος στον Χορκχάϊμερ.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ"

" Η έννοια του Λόγου ευθύς εξαρχής περιέκλειε τη έννοια της κριτικής. Η ίδια η λογοκρατία είχε εγκαθιδρύσει τα κριτήρια της σταθερότητος, της διαύγειας και της ευκρίνειας ως κριτήρια της λογοκρατικής γνώσης ".

" Όταν ακόμη και οι σημερινοί δικτάτορες επικαλούνται τον Λόγο, εννοούν ότι κατέχουν τα περισσότερα τανκς. Υπήρξαν αρκετά ορθολογιστές ώστε να τα κατασκευάσουν· άλλοι θα ήσαν αρκετά ορθολογιστές ώστε να υποχωρήσουν μπροστά τους. Μέσα στα όρια του Φασισμού, το να αψηφά κανείς τον Λόγο είναι έγκλημα καθοσιώσεως ".
" Η συνήθεια είναι μια κοινωνική κατηγορία, και ο Λόγος την εκμεταλλεύεται σε όλες τις φάσεις της ανταγωνιστικής κοινωνίας· μέσω του Λόγου το άτομο επιβεβαιώνει ή προσαρμόζει τον εαυτό του και προχωρεί μέσα στην κοινωνία. Προτρέπει το άτομο να υποταχθεί στην κοινωνία οποτεδήποτε αυτό δεν είναι αρκετά ισχυρό ώστε να διαμορφώσει την κοινωνία σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα ".

" Ο Λόγος, μέσα στον ουμανισμό, σκόπευσε στην αποκατάσταση της κατάλληλης ισορροπίας ανάμεσα σε αυτό που είναι καλό για το άτομο και σε αυτό που είναι καλό για την ολότητα ".

" Η διακυβέρνηση είναι μια αληθινή θρησκεία: έχει τα δόγματά της, τα μυστήριά της, τους λειτουργούς της… η πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου είναι ο αναπτυσσόμενος Λόγος του… να χαθεί μέσα στον εθνικό λόγο έτσι ώστε να είναι σε θέση να μεταβάλει την ατομική του ύπαρξη σε μιαν άλλη, κοινή ύπαρξη, όπως ακριβώς ένας ποταμός που εκβάλλει μέσα στον ωκεανό υπάρχει πάντα μέσα στη μάζα των υδάτων αν και χωρίς ονομασία και χωρίς διακεκριμένη πραγματικότητα. Τι είναι ο πατριωτισμός; Είναι ο εθνικός λόγος για τον οποίο μιλώ· είναι η απάρνηση του ατόμου. Αυτό το στίγμα του Λόγου επικράτησε και μέσα στις τελετουργίες της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Μathiez, ο απολογητής του Ροβιεσπέρου, λέγει ότι η θρησκεία του Λόγου είχε μέσα της τόση μισαλλοδοξία όση και η παλιά θρησκεία. Δεν αποδέχεται καμία αντίφαση, απαιτεί τον όρκο, επιβάλλεται με φυλάκιση, εξορία ή ικρίωμα, και παρόμοια με την κανονική θρησκεία συγκεκριμενοποιείται με ιερά σημεία, με καθορισμένα και αποκλειστικά σύμβολα τα οποία περιβάλλονται από μιαν ύποπτη ευσέβεια ".

" Το άτομο πρέπει να ασκήσει βία στον εαυτό του και να μάθει πως η ζωή του συνόλου αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση της δικής του ζωής. Ο Λόγος πρέπει να κυριαρχεί πάνω στα εξεγερμένα συναισθήματα και στα ένστικτα, η καταπίεση των οποίων υποτίθεται ότι καθιστά δυνατή την ανθρώπινη συνεργασία. Οι απαγορεύσεις που πρωταρχικά επιβάλλονται εκ των έξω οφείλουν να γίνουν μέρος και τμήμα της ίδιας της συνείδησης του ατόμου- η αρχή αυτή επικρατούσε ήδη στον αρχαίο κόσμο. Αυτό το οποίο ονομάζεται πρόοδος έγκειται στην κοινωνική επέκταση της αρχής αυτής ".
" Οι δυσκολίες της λογοκρατικής φιλοσοφίας προέρχονται από το γεγονός ότι η καθολικότητα του Λόγου δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η συμφωνία μεταξύ των συμφερόντων όλων των ατόμων εξ ίσου, ενώ στην πραγματικότητα η κοινωνία είναι διαχωρισμένη σε ομάδες με συγκρουόμενα συμφέροντα. Εξαιτίας αυτής της αντίφασης, η προσφυγή στην καθολικότητα του Λόγου προϋποθέτει τα χαρακτηριστικά του κίβδηλου και του απατηλού. Ο ισχυρισμός του Λόγου πως είναι απόλυτος προϋποθέτει ότι υφίσταται μεταξύ των ανθρώπων μια αληθινή κοινότητα."

" Τα αντικείμενα θα μπορούσαν να θεωρηθούν στην φιλοσοφία σαν μια αδιαφοροποίητη μάζα διότι η οικονομική πραγματικότητα τα έχει ισοπεδώσει, καθιστώντας όλα τα πράγματα ισοδύναμα προς το χρήμα το οποίο αποτελεί τον κοινό παρανομαστή. Μπροστά σε μια τέτοια ισοπέδωση, η πραγματική ουσία του αντικειμένου δεν λαμβάνεται πλέον υπ’ όψιν. Κατά αυτόν τον τρόπο, η γνώση γίνεται το μέσον εκείνο που καταγράφει τα αντικείμενα και προχωρεί στην ερμηνεία των ποσοτικών εκφράσεών τους. Όσο λιγότερο τα ανθρώπινα όντα σκέπτονται την πραγματικότητα με ποιοτικούς όρους, τόσο περισσότερο η πραγματικότητα γίνεται επιδεκτική χειρισμών. Τα αντικείμενά της ούτε γίνονται κατανοητά ούτε επισύρουν τον σεβασμό."

" Η ελευθερία επιλογής υπήρξε πάντοτε το προνόμιο των μικρών ομάδων οι οποίες απελάμβαναν την ευημερία. Για αυτές ήταν δυνατόν να επιλέγουν μεταξύ των καλουμένων πολιτιστικών αγαθών, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι τα αγαθά αυτά βρίσκονταν σε αρμονική σχέση με τα εξουσιαστικά τους συμφέροντα. Αυτός υπήρξε ο μοναδικός πλουραλισμός αξιών που υλοποιήθηκε."
" Η διαιώνιση των προνομίων ήταν το μοναδικό λογικό κριτήριο το οποίο προσδιόριζε το κατά πόσον θα αντιμάχετο κανείς ή θα συνέπραττε με άλλα συμφέροντα και ομάδες, θα παρέμενε μέσα στα πλαίσια της συνταγματικής κυβέρνησης ή θα πραγματοποιούσε το βήμα προς τον δεσποτισμό. "

" Η ισχύς κατασκευάζεται έτσι ώστε να εμφανίζεται ως αιωνία. Το κύρος του καθενός αυξάνεται όταν λειτουργοί της μεσαίας τάξης όπως ο Ναπολέων Βοναπάρτης βρίσκουν την θέση τους στο πάνθεον της ιστορίας πλάι πλάι με άλλους μεγάλους αφέντες και δήμιους, ανεξάρτητα από το εάν ήσαν φίλοι ή εχθροί. Στο σπίτι, εκείνοι που τα βολεύουν μιμούνται αυτό που ονομάζεται στυλ· στα γραφεία, τους συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους κανόνες της επιχειρηματικής ηθικής, αφού η τάξη τους δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς κάποια δικιά της πειθαρχία. "

" Η ιδιοκτησία υπήρξε ο θεσμός εκείνος ο οποίος δημιούργησε στο άτομο την ιδέα ότι κάτι από την ύπαρξη του θα πρέπει να παραμείνει μετά το θάνατο. Από την αρχή της οργανωμένης κοινωνίας, η ιδιοκτησία διαρκούσε ενώ οι γενεές παρέρχονταν. Το μοναδικό άτομο επεβίωνε κληροδοτώντας την. Μέσω της κληρονομιάς, το άτομο διαιώνιζε τον εαυτό του ακόμη και μετά το θάνατό του, αλλά δεν αντέφασκε προς την αρχή της αυτοσυντήρησης εάν θυσίαζε τη ζωή του υπέρ του κράτος οι νόμοι του οποίου εγγυώντο αυτήν την κληρονομιά. Έτσι, η θυσία πήρε τη θέση της ως ένας λογικός θεσμός . "

" Εάν ένας Έλληνας σκλάβος ή κάποια γυναίκα μιλούσε και δρούσε όπως ο Σωκράτης θα είχε θεωρηθεί τρελός, όχι σοφός. Ο Σωκράτης, με το θάνατό του, εξύψωσε την υπακοή στους νόμους του Κράτος πάνω από κάθε τι άλλο. "

" Ο Προτεσταντισμός προώθησε την εξάπλωση αυτή της ψυχρής λογικότητας η οποία είναι τόσο χαρακτηριστική του σύγχρονου ατόμου. Υπήρξε εικονοκλαστικός και παραμέρισε την πλαστή λατρεία των πραγμάτων, αλλά συμμαχώντας με το ανερχόμενο οικονομικό σύστημα έκανε τους ανθρώπους να εξαρτώνται από τον κόσμο των πραγμάτων σε μεγαλύτερο ακόμη βαθμό απ’ ό,τι προηγουμένως. Εκεί όπου πριν οι άνθρωποι εργάζονταν προς χάριν της σωτηρίας, τώρα παρεκινούντο στην εργασία για την εργασία, στο κέρδος για το κέρδος, στην ισχύ για την ισχύ. Ολόκληρος ο κόσμος μετασχηματίσθηκε σε ένα απλό «υλικό». "

" Η γκανγκστερική θεωρία του Εθνικοσοσιαλισμού θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρότερα υπ’ όψη από όσο μια ομαλή κατάσταση πραγμάτων θα μπορούσε να επανέλθει ευθύς μόλις θεραπευθεί η γάγγραινα. Στην Γερμανία δεν σφετερίστηκαν την κυβέρνηση γκάνγκστερ οι οποίοι εξεβίασαν την είσοδό τους σε αυτήν, όντας από έξω· αντίθετα, η κοινωνική κυριαρχία οδήγησε σε γκανγκστερική διακυβέρνηση προς χάριν των δικών της οικονομικών αρχών. "
" Ο όρος νους, στον βαθμό που προσδιορίζει μια διανοητική ποιότητα ή μια αντικειμενική αρχή, εμφανίζεται σαν μια λέξη χωρίς νόημα εκτός εάν αναφέρεται στον συντονισμό σκοπών και μέσων. "

"Το άτομο δεν έχει πλέον κάποιο μέλλον που να φροντίσει για αυτό, πρέπει μονάχα να είναι προετοιμασμένο να προσαρμοσθεί, να ακολουθήσει εντολές, να τραβήξει μοχλούς, να κάνει διαφορετικά πάντα πράγματα που πάντα είναι τα ίδια."

" Στο μονοπωλιακό σύστημα κανείς δεν διαθέτει τον χρόνο και την ευχέρεια για σκέψη. Ο καθένας οφείλει να ανταποκρίνεται γρήγορα, να ενεργεί πρόθυμα. Κάτω από τον ολοκληρωτικό σχεδιασμό, οι άνθρωποι κυριαρχούνται από τα μέσα παραγωγής πολύ περισσότερο από όσο κάτω από το σύστημα της αγοράς. Η έλλειψη αναποτελεσματικότητας αποτελεί κεφαλαιώδες αδίκημα. Η σύντομη περίοδος του ελεύθερου χρόνου η οποία απομένει ακόμα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων τώρα προστατεύεται έτσι ώστε να μην σπαταλιέται. Ο κίνδυνος ότι ο χρόνος αυτός θα εκφυλισθεί σε οκνηρία, μια κατάσταση που πάντοτε η βιομηχανία την καταφρονούσε αφάνταστα, απομακρύνεται. Από την εποχή του Καρτέσιου, η φιλοσοφία συνιστούσε μια μεγάλη προσπάθεια να τοποθετηθεί ως επιστήμη στην υπηρεσία του επικρατούντος τρόπου παραγωγής, προσπάθεια προς την οποία αντετάχθησαν πολύ λίγοι μόνο στοχαστές. "

" Η προοπτική για τη φιλοσοφία είναι σκοτεινή. Χωρίς τη «σχόλη» η φιλοσοφική σκέψη είναι αδύνατη, δεν μπορεί να συλληφθεί ή να κατανοηθεί. Μέσα σε μια τέτοια κατάσταση, η διαλογική διαδικασία της παραδοσιακής φιλοσοφίας εμφανίζεται σαν ανήμπορη και μάταιη κουβέντα. "

" Η αμφισβητούμενη εξουσία του διδασκάλου υποβαθμίζεται προς χάριν μιας απόλυτης και ανώνυμης, αλλά πανταχού παρούσας εξουσίας της οποίας οι απαιτήσεις προσελκύουν τώρα την προτίμηση. Πρόκειται για την εξουσία των παντοδύναμων προτύπων της μαζικής κοινωνίας. Οι ποιότητες τις οποίες το παιδί χρειάζεται σε αυτήν την κοινωνία επιβάλλονται επάνω του από την συλλογικότητα της σχολικής τάξης που δεν είναι παρά ένα τμήμα της αυστηρά οργανωμένης κοινωνίας καθ’ εαυτής. "

" Ο έρως είναι ο αδιάλλακτος εχθρός της επικρατούσης λογοκρατίας, διότι οι εραστές δεν συντηρούν και δεν προστατεύουν ούτε τους εαυτούς τους ούτε την συλλογικότητα. Απαρνούνται τους εαυτούς τους· και είναι για αυτόν τον λόγο που η οργή επισωρεύεται πάνω τους. Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα πέθαναν συγκρουόμενοι με την κοινωνία σε όσα αυτή η κοινωνία διακήρυσσε. Παραδίδοντας άλογα τον εαυτό τους ο ένας στον άλλον, υποστήριξαν την ελευθερία του ατόμου εναντίον της κυριαρχίας του κόσμου των πραγμάτων. Αυτοί οι οποίοι «μολύνουν την φυλή» στην Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία παραμένουν πιστοί στη ζωή και στο θάνατο εκείνων των εραστών. "

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ (ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ, 1950-1957)"

Από το "Αντρικοί ρόλοι που παίζονται λαθεμένα από γυναίκες"
" Δύο πράγματα που κατάλαβα στο ταξίδι μου στη Γαλλία. Και τα δύο αφορούν τις γυναίκες.- Ο λόγος για τον οποίο δεν συμπαθώ τη μόδα των slacks (Φαρδιά παντελόνια στη γυναικεία μόδα του 1950): η γυναίκα περπατάει τώρα σαν άνδρας, το τσιγάρο στο στόμα, η γωνία του στόματος τραβηγμένη προς τα κάτω, το μέτωπο συνοφρυωμένο: όμοια με τον κύριο αυτού του πολιτισμού που έχει τσαλαπατήσει τη φύση. Τονίζεται η ισότητά της με τον άνδρα που ο εκπολιτιστικός του ρόλος δεν της ταιριάζει καθόλου. Η γυναίκα παρουσιάζει όλα τα κακά του αφομοιωμένου από τον καταπιεστή. Το ερωτικό στοιχείο αίρεται σε αυτήν την κατ΄ εντολή παραχωρημένη ελευθερία- σε αντίθεση με τους παλιούς αντρικούς ρόλους που έπαιζαν οι γυναίκες. "

"Πειρασμός"
" Ο πειρασμός που αντιπροσωπεύει μια γυναίκα για έναν άνδρα, και το αντίστροφο, εμπεριέχει πάντα την προσδοκία μήπως με τον εναγκαλισμό τους αλλάξει ο κόσμος και πραγματοποιηθεί το απόλυτο. Ποτέ δεν ξέρει κανείς αν δεν προκύψει από αυτήν την ένωση το εντελώς καινούργιο. Έτσι είναι πάντα ο έρωτας- η βλασφημία, η ύβρις. "
 
"Έρωτας και πείρα"" Ο ερωτευμένος αγαπάει τον αγαπημένο, έτσι όπως τον βλέπει, και εδώ έγκειται ο προσωπικός του τρόπος και η ιστορία, όπως και η ιστορία της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Ό,τι του φαίνεται καλό στον αγαπημένο δείχνει την ιδέα του για το καλό και για τον σωστό κόσμο. Από την άλλη, σίγουρα επηρεάζεται η ιδέα του για το καλό από τον αγαπημένο. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν θα’ θελαν να φέρουν καμία αντίδραση σε αυτό και εγκολπώνονται αστραπιαία τα χαρακτηριστικά του προσώπου με το οποίο συνδέονται κάθε φορά. Ό,τι ονομάζουμε με έμφαση «πείρα» είναι η παραγωγική, η εξ αντανακλάσεως επιβαλλόμενη διαδικασία της αφομοίωσης αυτού το οποίο λάμπει στον άλλο σαν κάτι καινούργιο."

Από το "Ανατροπή των σχέσεων"
" Είναι σίγουρο πως κανένας άνδρας, και για αυτό ακριβώς, και καμία γυναίκα δεν μπορούν να πουν σε κάποιον άλλον: Μου ανήκεις. Η ιδιοκτησία ανθρώπων έχει καταργηθεί στο βαθμό που αμφισβητείται ο έρωτας. Οι άνθρωποι ανήκουν μόνο στην καριέρα. Πόσο αθώα ήταν τα 20 φράγκα του Louis d’ or (Χρυσό Γαλλικό νόμισμα του 1803 που υποδιαιρούνταν σε 20 φράγκα) με τα οποία μπορούσε κανείς να αγοράσει ένα κορίτσι για μια νύχτα, πώς μειώθηκαν οι αμέτρητες σκλαβωμένες γυναίκες που υπηρετούσαν δουλικά λίγους άνδρες, οι οποίοι τώρα παραχαϊδεύουν τη μοναδική, τη δική τους, όπως οι σκλάβοι την κυρία του! Τώρα δεν εξουσιάζει κανείς κανένας και όλοι τρέμουν μπροστά στην εξουσία. "

"Αντίφαση του έρωτα"
" Πουθενά δεν φαίνεται πιο ξεκάθαρα η διαλεκτική φύση της πραγματικότητας και της έννοιάς της από ό,τι στην ουσία των αρετών. Ο έρωτας και η πίστη σε έναν άνθρωπο απαιτούν τη σκληρότητα απέναντι σε άλλους. Όποιος δεν είναι σκληρός δεν μπορεί να αγαπά.
Ίσως ο έρωτας να υπερβαίνει τον εαυτό του. "

"Μπροστά"
" Το να βλέπεις μπροστά είναι ταυτόσημο με την απελευθέρωση από τη μυθολογία, από τη δεισιδαιμονία- από τις σκέψεις για τους νεκρούς. Μέσα σε τούτη την προοπτική μπορεί να βρει έκφραση και η απελευθέρωση από τη λύπη για τον εαυτό, από το ναρκισσισμό, από την αναισθησία. Κάθε κίνηση προς τα πίσω είναι εξαρχής φιλαυτία. "

Από το "Πειρασμός του φιλοσόφου"
" … ο φιλόσοφος βλέπει κάποτε με ζήλια αυτόν τον κόσμο στον οποίο η απλή εφευρετικότητα, ο ζήλος και η υγιής σκέψη εξασφαλίζουν την επιτυχία, ενώ η ανησυχία για την ορθότητα και τη νομιμότητα του εγχειρήματος αφήνεται πάντα σε «άλλους». "

Από το "Για την αυτογνωσία"
" Η μετατροπή της φύσης σε απλό υλικό δεν είναι τόσο μια αδικία απέναντί της όσο μια φυγή του ζώντος όντος από τον ίδιο του τον εαυτό που λαμβάνει χώρα στο πρόσωπο του ανθρώπου: μια έλλειψη της αυτογνωσίας. Σίγουρα πρέπει να σμιλέψουμε τούτη τη λέξη με τέτοιον τρόπο ώστε να περιλαμβάνει και την πράξη. "

"Σχετικότητα"
" Για να κατανοήσουμε τη «σχετικότητα» και προπάντων τη χρονική σύνδεση της πνευματικής μας ύπαρξης με όλες τις ιδέες, χρειάζεται απλώς να αποφύγουμε για λίγους μήνες να ακούσουμε μουσική και να την ξανακούσουμε αργότερα σαν να την ακούγαμε για πρώτη φορά. Η μουσική τότε να φανεί σαν ένας εντελώς ξένος, κλεισμένος στον εαυτό του μακρινός κόσμος, ένας κόσμος που μπορεί να χαθεί ξανά- έτσι χωρίς νόημα. "

Από το "Το τέλος της ομιλίας"
" Παραπονιόμαστε ότι δεν μπορεί πια κανείς να μιλήσει. Οι άνθρωποι είναι βουβοί όσο κι αν φλυαρούν. Ξεχνάμε όμως πολύ εύκολα πως η γλώσσα έχει πεθάνει επειδή ακριβώς ο καθένας που μιλάει στον άλλο δεν έχει πια τι να πει ως άτομο ή ως σκεπτόμενο υποκείμενο. "

Από το "Η κοσμοϊστορική προσωπικότητα"
" Ο Στάλιν προφανώς δεν είναι προσωπικά τίποτα παραπάνω από έναν βάναυσο αρχηγό γκάνγκστερς που δεν ενέχεται καμία κριτική και συμπεριφέρεται στους άλλους σαν να είναι σκουπίδια επειδή δεν είναι ισχυρότεροι από αυτόν- πράγμα που συμβαίνει έξω από τη Ρωσία. Ο ίδιος ο Στάλιν δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον. Μόνο η φρίκη που σκορπάει είναι υπεράνθρωπη. Πόσο άκακοι φαίνονται ο συνάδελφοί του Αλ Καπόνε και Μίκυ Κοέν (Αρχηγοί συμμοριών στην Αμερική του Μεσοπολέμου) απέναντι σε τούτη την κοσμοϊστορική φυσιογνωμία! Γενικά, όσο πιο αποτρόπαιο γίνεται το αντικείμενο της παγκόσμιας ιστορίας- και πρώτα της γραπτής- τόσο πιο ψεύτικα γίνονται τα χρονικά της. "

Από το "Εργοδότης και εργαζόμενος"
" Ο υπάλληλος θεωρείται ένοχος, απολύεται ή διατρέχει συνεχώς τον κίνδυνο της επίπληξης, και μάλιστα της τιμωρίας. Εύκολα μπορούμε να φανταστούμε τη διαφορά που συνεπάγεται αυτό στην αυτοσυνειδησία, ως τις μικρότερες λεπτομέρειες του χαρακτήρα και της οργάνωσης της ζωής. "

"Προσωρινός απολογισμός"
" Οι επαναστάτες βρίσκουν το λόγο ύπαρξής τους στο ότι ο υπάρχον έχει ξεπεραστεί και ήδη ωριμάζει ένα άλλο. Οι κύριοι του παρελθόντος έβρισκαν το λόγο ύπαρξής τους στο ότι δημιουργούσαν και διατηρούσαν αυτό που τώρα πρέπει να εξαλειφθεί. Αυτούς που θα διατηρήσουν το μελλοντικό δεν τους ξέρουμε ακόμα. "

"Συνένοχοι"
" Δεν επιτρέπεται να παραπονιόμαστε, ό,τι κι αν συμβεί, αφού καθόμαστε ήσυχα και άνετα στις πολυθρόνες μας, δειπνούμε και συζητούμε, παρόλο που ξέρουμε πως η ζωή είναι κόλαση, Ακόμη κι εμείς ανήκουμε στους διαβόλους-ακόμη κι εμείς. "

"Διάθεση για Διακοπές"
" Η έννοια "Διάθεση για Διακοπές" καταγγέλλει την καθημερινότητα όπως και τις διακοπές και τη ζωή που κομματιάζεται μέσα της. Το ότι νιώθει κανείς την ευτυχία σαν ένα ερέθισμα που προσαρμόζεται στα κελεύσματα της εποχής αφήνει να εννοηθεί πόσο έχει προχωρήσει το πράγμα: Προαποφασισμένη και προγραμματισμένη ευτυχία. Στην καθημερινότητα όμως ανήκει η φαρσοκωμωδία της σοβαρότητας, που ξέρει από μόνη της πως η ευτυχία βρίσκεται κάπου αλλού. Έτσι έχουν οργανώσει στην εποχή μας οι άνθρωποι την ύπαρξή τους. "

"Το νόημα της εργασίας"
" Σήμερα πρέπει κανείς να εγκωμιάζει το νόημα της εργασίας, αφού όλοι είναι υπάλληλοι για τους οποίους η εργασία δεν έχει στην πραγματικότητα κανένα απολύτως νόημα. Οι άνθρωποι είναι για λύπηση μέσα σε αυτήν την αναπόφευκτα αλλοτριωτική διαδικασία δεύτερης έκδοσης (η πρώτη έκδοση ήταν η οικονομία της αγοράς). Οι υπάλληλοι αλληθωρίζουν στο γραφείο για να δουν το δείκτη του ρολογιού που θα τους απελευθερώσει, μόνο και μόνο για να τους ρίξει στις δουλειές του σπιτιού και στην τηλεόραση. "

"Ευτυχία και δυστυχία"
" Η ευτυχία είναι από ποιοτική άποψη ατελείωτα πολύπλοκη, η δυστυχία μόνο από ποσοτική. "

"Απαγορευμένα Βιβλία"
" Η Βίβλος είναι ένα επαναστατικό βιβλίο. Στην ιστορία κυριαρχεί η κοινωνική αδικία και ο φανατισμός· αντίθετα η Παλιά Διαθήκη κηρύττει τη δικαιοσύνη και η Καινή Διαθήκη την αγάπη. Η ύπαρξη κρίσιμων σημείων είναι μύθος. Ακόμη και η Ιερά Εξέταση απαγόρευσε την ανάγνωσή της, κι όπου ένα ολοκληρωτικό κράτος είχε να κάνει με σκεπτόμενα υποκείμενα αντί για αναλφάβητους αντικαθιστούσε το αυτοτελές κεφάλαιο με μια επίσημη έκδοση ή περιόριζε τη διάδοση. Η επίσημη εκδοχή όμως «διασκευάζει» το εκάστοτε υπάρχον, είτε πρόκειται για τον Ησαΐα είτε για τον Ιησού- για να μη μιλήσουμε για τον Καρλ Μαρξ. "

"Οι καλλιεργημένοι"
" Υπάρχει ένα ενδιαφέρον για μουσική και για εικαστικές τέχνες, που με την αστική έννοια αξίζει τον κόπο να υπάρχει σήμερα, παρόλο που αυτές οι τέχνες έχουν χάσει την προοδευτική τους σημασία- και τούτο βέβαια το συναντάει κανείς μόνο σε εκείνους που δεν ασχολούνται με αυτές ενεργά. Η επίσκεψη μουσείων και θεατρικών παραστάσεων, η ακρόαση δίσκων συμφωνικής μουσικής και η αγορά βιβλίων ιστορίας της τέχνης προσφέρουν ένα άλλοθι. Είμαστε καλλιεργημένοι. Η δραστηριότητα δεν κοστίζει πολλά λεφτά ούτε φαντασία ούτε συγκινησιακή δαπάνη όπως ένα παιχνίδι μαζί με άλλους. Δεν ρισκάρουμε τίποτα και δεν κορδωνόμαστε για τίποτα. Υπάρχει ένας αέρας καλλιέργειας και μοντερνισμού που δεν ζημιώνει ούτε την υγεία ούτε το πορτοφόλι. Αυτό αντιστοιχεί στα αδυνατισμένα ένστικτα της κατάρρευσης του αστικού πολιτισμού. Μου φαίνεται πως το μπέιζ-μπόλ θα ταίριαζε καλύτερα."

"Ερώτημα"
" Στην αρχαιότητα η δουλειά ήταν ντροπή, υπόθεση των δούλων. Σήμερα, ακόμη κι ο Ροκφέλλερ εργάζεται. Στην προηγούμενη γενιά τα θηλυκά έφτιαχναν το νόστιμο γλυκό, η κουζίνα ήταν εξευτελισμός, ακόμη κι ο θεσμός του σεφ είναι εκατό χρόνια παλιός. Τώρα εμφανίζονται οι γυναίκες ολοσέλιδα, σαν έγχρωμη διαφήμιση μιας βιομηχανικά παραγόμενης πουτίγκας, στο New Yorker! Τι είναι αυτή η κουλτούρα; " 

"Ο διάβολος"
" Έκανα μια ανακάλυψη: το γεγονός πως οι Ναζί ποδοπατούσαν τους Εβραίους με τις μπότες τους μέχρι να ξεψυχήσουν, το γεγονός πώς κάθε δήμιος της Εβραίας που τον καταριόταν καθώς την έσερνε, αυτήν και το υπόλοιπο κοπάδι στους θαλάμους αερίων χτυπώντας την με το μαστίγιο στο πρόσωπο, έχει τη ρίζα του στη διεστραμμένη λαχτάρα για την καλοσύνη που έχει δύναμη- στην πρόκληση του καλού. Σε κάθε χτύπημα του μαστιγίου κρύβεται η ανικανότητα να αγαπήσεις το αδύναμο καλό. Η απόγνωση μπροστά στη δύναμη του καλού. Ο διάβολος."
 
"Νόμος για το ωράριο των καταστημάτων"
" Η ευνοϊκή επίδραση της θέσπισης νόμου για το ωράριο των καταστημάτων έγκειται στο ότι από δω και πέρα μόνο οι πλούσιες κυρίες θα μπορούν να ψωνίζουν με την άνεσή τους, στο βαθμό που η πλήρης απασχόληση προσφέρει μόνο σε αυτές την δυνατότητα να έχουν υπηρέτρια. "

"Δημοκρατία και μέσα μαζικής ενημέρωσης"
" Η δημοκρατία της οποίας οι ψηφοφόροι δεν είναι φωτισμένοι και συνάμα ανθρώπινοι πρέπει τελικά να πέσει θύμα των πιο αδίστακτων προπαγανδιστών. Η εξέλιξη των μέσων μαζικής επιρροής (της εφημερίδας, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης, των σφυγμομετρήσεων), σε σύνδεση και αλληλεπίδραση με τη μείωση του μορφωτικού επιπέδου, πρέπει οπωσδήποτε να οδηγήσει σε δικτατορία και οπισθοδρόμηση της ανθρωπότητας. " 

"Άνθρωπος και ρινόκερος"
" Σε έναν πίνακα του Loughi του 18ου αιώνα απεικονίζεται ένας αιχμαλωτισμένος ρινόκερος μπροστά στον οποίον χάσκουν με ανοιχτό στόμα μερικοί επιφανείς σε κάποια πόλη της Ευρώπης. Πουθενά αλλού δεν λάμπει πιο καθαρά η ηλιθιότητα των ανθρώπων από ό,τι σε αυτόν τον πίνακα. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν τη μοναδικά ράτσα που αιχμαλωτίζει και βασανίζει εξίσου τα άλλα ζώα μόνο και μόνο για να νιώθει μεγάλη. Πόσο σοφό φαίνεται το ηλίθιο ζώο του πίνακα μπροστά στους μωρούς εκείνους ανθρώπους που την ίδια ακριβώς εποχή βασάνιζαν κι έριχναν στην πυρά τους ομόφυλους, επειδή τάχα δεν πίστευαν στο Θεό, αλλά στην πραγματικότητα για λόγους που ούτε οι ίδιοι ήξεραν.
Πόσο απερίγραπτα μωρή και φρικαλέα είναι η φυσική τούτη ράτσα. "