Περί Ουτοπίας...

Herbert Marcuze
"Εκείνο που κατηγορείται σαν "ουτοπία" δεν είναι πια "ό,τι δεν έχει τόπο" και επομένως δεν έχει κάποια θέση μέσα στο ιστορικό σύμπαν, αλλά μάλλον εκείνο που εμποδίζεται να γεννηθεί από την εξουσία των καταστημένων κοινωνιών.
Η ουτοπία αναφέρεται πια όχι στο απίθανο να συμβεί, αλλά μάλλον σε αυτό που το εμποδίζει να συμβεί η εξουσία των υφιστάμενων κοινωνιών, η ισχύουσα οργάνωση των πολιτικών και παραγωγικών δυνάμεων"

Μαξ Χορκχάιμερ
- "Με τη λέξη "εξυπνάδα" οι άνθρωποι εννοούν την ικανότητα να προσαρμόζεσαι στο υπάρχον, να ευδοκιμείς μέσα σε αυτό, να ενεργείς σύμφωνα με την αρχή του κέρδους. "Χαζός" είσαι όταν βρίσεις απεχθή την καθολική αρχή, όταν κινητοποιείσαι από άλλα συμφέροντα ή απλώς όταν δεν είσαι καλός στο χειρισμό των εσωτερικών και εξωτερικών μηχανισμών της αυτοδιατήρησης μέσα στην κοινωνική ιεραρχία"
- "Είναι αλήθεια πως ένας άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να αλλάξει την πορεία του κόσμου. Αν δεν νιώθει όμως σε όλη του τη ζωή την άγρια απελπισία που εξεγείρεται εναντίον αυτής της αλήθειας, δεν θα μπορέσει να κάνει ποτέ εκείνο το απειροελάχιστο, ασήμαντο, μάταιο, ατελέσφορο καλό που είναι σε θέση να κάνει. "

Μιχαήλ Μπακούνιν

"… Αυτή η Υπηρεσιακή επιστήμη πρέπει να πεθάνει μαζί με τον κόσμο που υπηρετεί· και στη θέση της, μια επιστήμη καινούργια, ορθολογική και ζωντανή, θα εμφανιστεί μετά τη νίκη του λαού, από τα ίδια τα βάθη της αποδεσμευμένης ζωής"

Λένιν
"Πρέπει να ονειροπολούμε"

Όσκαρ Ουάϊλντ
" Όταν ενδίδει στις αξιώσεις της υπακοής και της συμμόρφωσης, κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ελεύθερος. "

Επίκουρος
"Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε το επόμενο ταξίδι καλύτερο από το προηγούμενο, όσο βρισκόμαστε ακόμη στο δρόμο. Κι όταν φτάσουμε στο τέρμα, ας χαρούμε χωρίς υπερβολή"


Erich Fromm"... ο "ουτοπικός" στόχος είναι πιο ρεαλιστικός από ό,τι ο "ρεαλιστικός" των σημερινών ηγετών"

Φρήντριχ Νίτσε
- "Όσο πιο ψηλά πετάμε, τόσο πιο μικροί φαντάζουμε σ΄ εκείνους που δεν μπορούν να πετάξουν"
- "Πρέπει να νιώθει κανείς την ανάγκη να γίνει δυνατός: αλλιώς δεν πρόκειται να γίνει ποτέ"
- "Κανείς δεν μπορεί για χάρη σου, να χτίσει τη γέφυρα που, πάνω της ακριβώς, πρέπει να βαδίσεις πάνω από το ποτάμι της ζωής. Κανείς εκτός από 'σένα και μόνο"
- "Οδηγητική αρχή σας να είναι ο χωρίς τέλος αγώνας να πλησιάσετε το αδύνατο"
- "Κι αυτός που πρέπει να γίνει δημιουργός μέσα στο Καλό και στο Κακό, αληθινά σας λέω, πρέπει πρώτα από όλα να γίνει χαλαστής και να γκρεμίσει αξίες"


Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ
"Η ελευθερία ποτέ δεν χαρίζεται από τον καταπιεστή.
Πρέπει να απαιτηθεί από τον καταπιεσμένο"

Μάνος Χατζιδάκις
Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΙΕΡΟ

"Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την "ηθική" των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές"

Μαρία Μενεγάκη
(Διευθύντρια του Τομέα Ιστορίας του Γαλλικού Πολιτισμού στο Ε.Κ.Π.)
"Με το πέρασμα του χρόνου, είτε το θέλουμε είτε όχι, είτε το αναγνωρίζουμε είτε όχι, η ουτοπία γίνεται πραγματικότητα. Οι ονειροπόλοι, οι οραματιστές, οι ιδιόρρυθμοι, οι αλλόκοτοι για τους συγχρόνους τους, αποδεικνύονται προφήτες για τις επόμενες γενιές"

Βασίλης Σεβδαλής (Οικονομολόγος - Συγγραφέας)
"Οπωσδήποτε οι μέρες μας δεν προσφέρονται για οράματα. Πετυχαίνουν και επιβιώνουν οι Ρεαλιστές, αυτοί που κάθε μέρα κάνουν τις σωστές κινήσεις τακτικής, μέχρι την επόμενη κρίση, άντε μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Ταυτόχρονα όμως ως λαοί νιώθουμε την έλλειψη του οράματος. Το μέγα ερώτημα βέβαια εδώ είναι για τι είδους όραμα μιλάμε. Στη χώρα μας τουλάχιστον, οι πολιτικοί τα τελευταία χρόνια μας πρόσφεραν ως όραμα πότε τον "Εκσυγχρονισμό", πότε την "ισχυρή Ελλάδα", και πότε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Πράματα που μάλλον μας βγήκανε σε εφιάλτες. Η ιστορία όμως μας διδάσκει ότι το όραμα πολλές φορές προάγει την κοινωνία και ακόμα, ένα όραμα που σήμερα φαντάζει ανέφικτο, αποτελεί ουτοπία, μπορεί αύριο να γίνει πραγματικότητα"
Ουτοπία ή Πραγματικότητα;

Δύσκολη η απάντηση γιατί από τη μία η ουτοπία παρουσιάζει αυτάρκεια ως υπερ-ιστορικό φαινόμενο (δηλαδή γενικό), ενώ από την άλλη εξαρτάται και μορφοποιείται μέσα στον εκάστοτε ιστορικό χρόνο (δηλαδή ως ειδικό φαινόμενο).
Θα κάνω μια προφανώς ατελή προσπάθεια να γράψω μερικά πράγματα, ώστε να αναρωτηθώ μαζί σας για την ουτοπία και την πραγματικότητα, για την κοινωνία και τους στόχους της
(αν υπάρχει κοινωνία και αν έχει κάποιους κοινούς στόχους).

H oυτοπία είναι μια έννοια που εισήγαγε στο παγκόσμιο λεξιλόγιο ο Τόμας Μωρ (Μορ) και ο οποίος την εξήγαγε από τις ελληνικές λέξεις ου+τόπος δηλαδή ο τόπος που δεν υπάρχει.
Το βιβλίο του "Ουτοπία" είναι εκ των ων ουκ άνευ στο χώρο της πολιτικής σκέψης.
Διαχρονικό, επίκαιρο, καυστικό, πανανθρώπινο.
Πάντως κανείς δεν είχε χρησιμοποιήσει μέχρι το 1515 τον όρο αυτό, παρά το γεγονός ότι μέχρι τότε είχαν λάβει χώρα διάφορες… ουτοπίες.
Μετά τον Τόμας Μωρ (Μορ) πολλοί ασχολήθηκαν με ουτοπίες (κυρίως πολιτειακές), έγραψαν ή ακόμα και προσπάθησαν να ιδρύσουν κάποιες.
Τα αποτελέσματα των πρακτικών αυτών προσπαθειών προφανώς έχουν κριθεί και θα συνεχίσουν να κρίνονται από την Ιστορία.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι Μητέρα της Ουτοπίας είναι η Ανθρώπινη Φαντασία και πρωτότοκο παιδί της, η Τέχνη.
 

Για παράδειγμα, η προσωπογραφία ή το τοπίο που απεικονίζεται σε ένα ζωγραφικό πίνακα, οι νότες πάνω σε ένα πεντάγραμμο ή οι εικόνες που σχηματίζονται στο μυαλό μας από την ανάγνωση ενός βιβλίου είναι "πράγματα" μη απτά, δεν υπάρχουν, δεν μπορούμε να τα αγγίξουμε παρά μόνο με αισθητικά και φαντασιακά όπλα.
Σε αυτήν την πρωτογενή Ουτοπία έρχονται να προστεθούν και τα καλλιτεχνικά ρεύματα όλων των μορφών Τέχνης, τα οποία κατά τη γνώμη μου είναι μικρότερες ουτοπίες μέσα στη Μεγάλη.

Είπαμε πως το αποτυπωμένο σε ένα ζωγραφικό πίνακα τοπίο είναι ουτοπία, δεν υπάρχει, δηλαδή τα δέντρα του δεν φωτοσυνθέτουν ούτε έχουν ρίζες, τα μονοπάτια του δεν μπορούμε να τα περπατήσουμε και τα ποτάμια του δεν θα γίνουν ποτέ ορμητικοί χείμαρροι.
Αλλιώς όμως είναι ένα τοπίο ζωγραφισμένο από τον εκπρόσωπο του Ρεαλισμού κι αλλιώς από εκείνον του Υπερρεαλισμού.
Το έργο του Υπερρεαλιστή ζωγράφου διεκδικεί τη νέα ουτοπία μέσα στην υπάρχουσα Ουτοπία της Τέχνης.
Δεν επιθυμεί να αποδώσει την πραγματικότητα με όρους εξωτερικής κομφορμιστικής αντίληψης, αλλά με όρους εσωτερικής αντίληψης, δηλαδή υποκειμενικά, αντικομφορμιστικά.
Αυτό δεν σημαίνει χωρίς κανόνες, σημαίνει με νέους κανόνες, σημαίνει διαφορετικά.

Άλλωστε, οι κανόνες του σήμερα αποτελούν το παρελθόν του αύριο κι έτσι δημιουργείται μιας συνεχής αναζήτηση της ουτοπίας, μια αέναη αναζήτηση του καινούργιου.

Η ουτοπία στο πολιτειακό επίπεδο (είτε ως νοητικό είτε ως πραγματικό κοινωνικό σύστημα) ήταν παρούσα και στην αρχαία Ελλάδα κυρίως με την Ιδανική Πολιτεία του Πλάτωνα (αλλά και με συστήματα άλλων φιλοσόφων στην πράξη, όπως ο "Κήπος" του Επίκουρου), η Σπαρτιατική Πολιτεία και η Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία.
Οι Αριστοτέλειες καταπτώσεις από τα ιεραρχικά ανώτερα πολιτειακά συστήματα στα αντίστοιχά τους κατώτερα δείχνουν τη μοιραία ρεαλιστική πτώση από το βάθρο της Κοινωνικής Ουτοπίας στην αρένα της Κοινωνικής Πραγματικότητας.

Αυτό όμως δεν εμπόδισε ποτέ τον άνθρωπο να σκέφτεται και να προσπαθεί να πραγματοποιήσει Ουτοπίες, μάλλον το αντίθετο συνέβη.
Έτσι κι αλλιώς, το ταξίδι έχει σημασία, η προσπάθεια, ο αγώνας για το καλύτερο και όχι απαραίτητα το αποτέλεσμα.

Ειδικά στην περίπτωση των κοινωνικών ουτοπιών, αυτές αποδεικνύονται ποιοτικότερες όταν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες παίρνουν σάρκα και οστά είναι δύσκολες, όταν οι συνθήκες δεν φαίνονται να είναι οι καταλληλότερες.
Αν όλα ήταν καλώς καμωμένα δεν θα υπήρχε κανένας λόγος γέννησης ουτοπιών, ούτε στο Καλλιτεχνικό, ούτε στο Πολιτικό, ούτε στο Επιστημονικό πεδίο. 
Το πρόταγμα της ελευθερίας και η ουτοπία της πλήρωσής της εκφράστηκαν διαφορετικά στη Γαλλική Επανάσταση και διαφορετικά στην Μπολσεβίκικη, αλλιώς στην Ισπανική και διαφορετικά στην Ουγγρική.
Το Είναι της Ουτοπίας ήταν η Ελευθερία, το Ον της Ουτοπίας ήταν η Επανάσταση.

Η γνώμη μου είναι πως η ουτοπία εμφανίζεται επίμονα σε κάθε ενέργεια της ανθρώπινης καθημερινότητας με διάφορες μορφές, ακόμα και σε αυτούς (κυρίως σε αυτούς) που δεν την αντιλαμβάνονται, που δεν αποδέχονται τις ουτοπίες, που ισχυρίζονται πως είναι ρεαλιστές και μάλιστα υπερηφανεύονται για αυτό.
Άλλωστε, η άποψη αυτή συγχέει την Ουτοπία με το θαύμα, με μία εξωφυσική, άλογη "πραγματικότητα".

Η Ουτοπία όμως δεν είναι κάτι τέτοιο, δεν σηματοδοτεί το πέρασμα από την πραγματικότητα στον μυστικισμό, δεν σημαίνει με οποιονδήποτε τρόπο κάποια εξωκοσμική ένωση του ανθρώπου με το Θείο. 
Η οποιαδήποτε ένωση με το Θεό μπορεί να αποτελεί προσωπικό βίωμα του πιστού, αλλά σε καμία περίπτωση δεν συμβαίνει μαζικά ή όταν συμβαίνει με αυτόν τον τρόπο, δεν αποτελεί πραγματοποίηση κάποιας Ουτοπίας παρά μόνο μαζική παράκρουση.
Η καθημερινότητα περιλαμβάνει μικρές προσωπικές ουτοπίες
(π.χ. θαύματα για τους πιστούς κα) και ο ιστορικός χρόνος μεγάλες και μαζικές (π.χ. κοινωνικές επαναστάσεις, επιστημονικές ανακαλύψεις κ.α.).
Και οι επαναστάσεις όμως δεν θα μπορούσαν ποτέ να λάβουν χώρα αν η ουτοπία ενός διαφορετικού (θετικού ή και κάποιες φορές αρνητικού) αύριο δεν φώλιαζε στο μυαλό και κυρίως στην καρδιά των εκάστοτε επαναστατών.

Από την άλλη και η επαναστατική ορμή των ανθρώπων παίρνει σάρκα και οστά μέσα από μια ουτοπία συνήθως θεωρητικού περιεχομένου, μια ουτοπία που μπορεί να παρακινήσει τη θέληση ώστε τελικά να καταστεί πράξη.

Ταύτιση

Σε γενικές γραμμές υπάρχει μια επιτηδευμένη σύγχυση μεταξύ κατανόησης της πραγματικότητας και αποδοχής της.
Αυτό που συμβαίνει είναι το εξής: γνώση της πραγματικότητας και αποδοχή της πραγματικότητας ταυτίζονται. Δηλαδή θεωρείται πως αφού κατανοείς την πραγματικότητα αυτόματα την αποδέχεσαι κιόλας. Στην ομάδα των ταυτισμένων ανήκουν το σύνολο των ΜΜΕ και των κοινοβουλευτικών κομμάτων, επίσης ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του κοινωνικού ιστού.
Βέβαια ΜΜΕ και κόμματα έχουν κάθε λόγο να ταυτίζουν ψευδώς την κατανόηση της πραγματικότητας με την αποδοχή της, αφού είναι ένας βασικός τρόπος ώστε να κρατούνται στο θρόνο τους, να απολαμβάνουν τα πολυποίκιλα κέρδη τους.
Είναι όμως δύσκολο να καταλάβει κανείς τι όφελος έχει ο κοινωνικός ιστός να προσφέρει τέτοια υπηρεσία;

Μή Ταύτιση

Αν τυχόν δεν αντιμετωπίζεις την παρούσα πραγματικότητα που σε περιβάλλει ως αξιωματικά αποδεκτή, μοναδική και αυθύπαρκτη, τότε αυτομάτως κατατάσσεσαι στις τάξεις των ουτοπιστών και συχνά-πυκνά σου ζητούνται και δηλώσεις μετανοίας από τους απολογητές του Πραγματικού.
Δηλαδή η άρνησή σου να αποδεχτείς τη σύγχρονη πραγματικότητα ως τη μόνη δυνατή, τη μόνη εν δυνάμει υπαρκτή, σε ρίχνει συστημικά και αυτονόητα στον καιάδα της ιδεολογικής γραφικότητας και της στείρας άρνησης (ιστορικά παραδείγματα υπάρχουν πάρα πολλά αλλά δεν είναι της παρούσης.
Πάντως ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα είναι κλασσική προσπάθεια ταύτισης πραγματικότητας και "κανονικότητας" σκέψης).
Εφόσον αυτό που υπάρχει είναι εκείνο "εντός" του οποίου ζεις, άρα είναι και αυτό που έτσι κι αλλιώς θα έπρεπε να υπάρχει και συνεπώς δεν μπορεί να αλλάξει.
Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται όλες οι κοινωνικές σχέσεις: οικονομικές, ερωτικές, οικογενειακές, επιστημονικές κα.
Η Λογική δηλαδή αιτιοκρατική σχέση ανατρέπεται, αντιστρέφεται, και αντί να είσαι εσύ ο δημιουργός (αιτία) της πραγματικότητας (αποτέλεσμα), γίνεσαι το δημιούργημά της.
Οι παντός είδους ειδήμονες θεωρούν αυτή την επιλογή σχεδόν φυσική, συνεπώς εκείνος που αντιστέκεται υποχρεούται να αλλάξει μπροστά στη θέα της αδυσώπητης πραγματικότητας κι ποτέ εκείνη μπροστά του. 
Η πραγματικότητα εμφανίζεται σαν ένας υπερ-ιστορικός και υπερ-χρονικός τοίχος που απέναντί της πρέπει ο άνθρωπος να καθηλώσει την κοινωνία του σε μια στατική θέση, είναι μια ά-κριτη κοινωνικά παράδοση που με ελάχιστες αλλαγές (πάντα ουτοπικές για την εποχή τους) και διαφορετικό περιεχόμενο παραδίδεται από γενιά σε γενιά.
Η άποψή μου είναι ότι η αίσθηση μιας μοναδικής και ταυτόχρονα σταθερής πραγματικότητας σε οποιοδήποτε τομέα (κοινωνικό, επιστημονικό, προσωπικό, επιχειρηματικό κα) αποτελεί την κατακρεούργηση του ρηξικέλευθου πνεύματος, την εκ των προτέρων καταδίκη μιας άλλης εν δυνάμει διαφορετικής πραγματικότητας.
Η πραγματικότητα λοιπόν νοείται ως στατικό στοιχείο που παραμένοντας έτσι από τη στιγμή της γέννησής της ως τη στιγμή που θα πεθάνει δεν επιτρέπει σε καμία άλλη πραγματικότητα να κυριαρχήσει, παρά μόνο να αχνοφαίνεται χωρίς όμως ποτέ να μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.

Το πρώτο επομένως στάδιο στην υιοθέτηση της πραγματικότητας είναι αυτό της αποδοχής.
Αποδεχόμενος την πραγματικότητα α-νόητα ή έστω πιεζόμενος από τις δυνάμεις του "καθημερινού ρεαλισμού" (ΜΜΕ, εφημερίδες, πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές) φαίνεται να μην υπάρχει εναλλακτικός τρόπος νόησης και έκφρασης, πολύ δε περισσότερο αντικατάστασής της υπάρχουσας πραγματικότητας από κάποια άλλη.
Το μυαλό λειτουργεί ως απλός αποδέκτης των μηνυμάτων της (εκάστοτε) κυρίαρχης ιδεολογίας και έτσι άκριτα εγκολπώνονται μύθοι, λέξεις, πρόσωπα.
Όταν ο απόλυτος ρεαλισμός λειτουργήσει ως μονόδρομος τότε το επόμενο στάδιο έρχεται ως φυσική επιλογή.

Στο δεύτερο στάδιο μπαίνει το σημαντικό ερώτημα:
ποιος θα είχε αντίρρηση να υποστηρίζει ή να καταδικάσει μια πραγματικότητα αν είχε το δικαίωμα επιλογής;
Εδώ όμως πρόκειται για κάτι άλλο.
Η κοινωνία δεν έχει δικαίωμα επιλογής ή απόρριψης της πραγματικότητας αφού δεν έχει γνώση της σύνολης πληροφορίας, οι θεσμοί που την υπηρετούν δεν έχουν τεθεί από εκείνη
(δεν υπάρχει αυτοθέσμιση) και τα μέλη της είναι καταναλωτές και όχι ενεργοί πολίτες.
Δεν είναι κοινωνοί κάποιου κοινού οράματος ή έστω εμπνευστές ενός διαχειριστικού σχεδίου.
Είναι απλά ιδιώτες-καταναλωτές και ψηφοφόροι.
Το δεύτερο λοιπόν στάδιο είναι σημαντικότερο του πρώτου
αφού η κοινωνία υποστηρίζει μια πραγματικότητα που δεν είναι δημιούργημά της, που δεν την έχει επιλέξει εκείνη.

Συμπεράσματα & Παραδείγματα
Συνήθως οι ουτοπιστές κατηγορούνται ως μη κατανοούντες την καθημερινότητα και τα προβλήματά της, δηλαδή παρουσιάζονται ως αιθεροβάμονες. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Οτιδήποτε είναι κατά φύσην πραγματικό (πχ ένα δέντρο) συμφωνούν όλοι για τις διαστάσεις του, τις ιδιότητές του, την ομορφιά ή την ασχήμια του, τη χρησιμότητά του, τους τρόπους ανάπτυξής του κα. Άρα σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει ένα δέντρο που όλοι το βλέπουν ως τέτοιο και δεν υπάρχει τίποτα ουτοπικό σε σχέση με αυτό.
Είναι για όλους κάτι πραγματικό, είναι κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι ουτοπικό.
Βέβαια ένας αρχαίος σοφιστής (από τις σπουδαιότερες σχολές φιλοσοφικής σκέψης κατά τη γνώμη μου) θα μπορούσε να αναπτύξει μια πλειάδα επιχειρημάτων για να αποδείξει ότι ένα πεύκο δεν είναι πεύκο αλλά έλατο, και άλλα τόσα επιχειρήματα για να αποδείξει το αυτονόητο, ότι δηλαδή πρόκειται για πεύκο.
Ακόμα κι έτσι όμως δουλειά του σοφιστή ήταν να προσπαθήσει να αποδείξει πως τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, δεν υπάρχει άσπρο μαύρο, δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, αλλά συγκεκριμένη αλήθεια, αλήθεια που θέτει τα όριά της μέσα στη στιγμή και στο θέμα που πραγματεύεται.
Περίεργοι ουτοπιστές οι σοφιστές και για πολλά κατηγορούμενοι από τους… "πραγματιστές".

Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας.
Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει μεγαλύτερη διαστρέβλωση από αυτό.
Πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα:
Άλλο είναι η κατανόηση της πραγματικότητας και άλλο η αποδοχή της ως μοναδικής τέτοιας.
Θα μπορούσα να πω πως οι μη ουτοπιστές είναι μάλλον αυτοί που έχουν αδυναμία κατανόησης, σύνθεσης και ανάλυσης της πραγματικότητας.
Γιατί… είναι δυνατόν να χτίζεις στο μυαλό σου άλλες πραγματικότητες αν δεν βιώνεις σε βάθος την πραγματικότητα που σε περιβάλλει; Είναι θέμα δράσης και αντίδρασης.
Αν δεν καταλαβαίνεις κάτι, αν δεν βιώνεις το κοινωνικός σου περιβάλλον ως έχει, τότε πώς μπορείς να υπερβείς ένα σκηνικό που δεν έχεις καταλάβει;
Οι ουτοπιστές είναι κυρίως εκείνοι που γνωρίζουν το εδώ και το τώρα και κατασκευάζοντας στο μυαλό τους έναν κόσμο που δεν υπάρχει, προσπαθούν είτε να κατασκευάσουν ένα καλύτερο παρόν (πχ Κοινωνικός Χριστιανισμός) είτε προσδοκούν σε ένα καλύτερο μέλλον (πχ Θεολογικός Χριστιανισμός).

Οι ουτοπίες είναι διαφόρων ειδών: Θρησκευτικές, Οικονομικές, Πολιτικές, Ιδεολογικές κ.α. 
Χωρίς ουτοπία δεν μπορεί να αναπνεύσει η πραγματικότητα, δεν μπορεί να αναπτυχθεί η κοινωνία και οι άνθρωποι που την συναρτούν, ακόμα κι οι επιχειρήσεις (οικονομική ουτοπία) δεν μπορούν να θέσουν στόχους (πάντα ουτοπικούς), δεν μπορούν να κερδίσουν και να καρπωθούν υπεραξίες οι Κεφαλαιούχοι. Ακούγομαι υπερβολικός;

Μερικά παραδείγματα (είναι μόνο ενδεικτικά, δεν είναι όλα)

Αλλαγή & Πράσινη Ανάπτυξη

Πώς κέρδισε τις εκλογές ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981; Με υψηλή δόση εγχώριας ουτοπίας και το ιστορικό πλέον σύνθημα "Αλλαγή".
Αν δεν ήταν ουτοπία η "Αλλαγή" που πίστεψε πολύ μεγάλο ποσοστό του ελληνικού λαού, τότε τι είναι;
πώς αναρριχήθηκε ο γιος του στην αρχηγία του ΠΑΣΟΚ και πώς τελικά στέφθηκε Πρωθυπουργός; Χρησιμοποίησε δύο ουτοπίες σε μία: "Αλλαγή" (του πατέρα του) και "Πράσινη Ανάπτυξη" (δική του).
Με την "Αλλαγή" συσπείρωσε το παλαιό ΠΑΣΟΚ, με την "Πράσινη Ανάπτυξη" προσπάθησε να απευθυνθεί στο νεανικό κοινό του ΠΑΣΟΚ, μεγάλο βέβαια ποσοστό του οποίου είχε ανατραφεί με το μύθο του ΑνδρεοΠαπανδρεϊκού "Σοσιαλιστικού" ΠΑΣΟΚ.

Μια… Οικονομική Επιχείρηση

Ας πάρουμε ως παράδειγμα μια επιχείρηση.
Κάποιος προϊστάμενος δουλεύει ένα σύστημα μέχρι τη στιγμή που οι οικονομικές ανάγκες του τμήματός του, ο ανταγωνισμός και η Διοίκηση της επιχείρησης αποφασίζουν να καταργήσουν το υπάρχον σύστημα και να το αντικαταστήσουν με ένα καινούργιο.
Η πιθανολογούσα ύπαρξη ενός νέου συστήματος έχει συζητηθεί το προηγούμενο διάστημα σε διάφορες συναντήσεις και ο προϊστάμενος έχει διατυπώσει τις αντιρρήσεις του για αυτό.
Ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε πώς μπορεί να σκέπτεται αυτός ο άνθρωπος.
Πιθανόν στην αρχή να νιώθει ανασφάλεια για το καινούργιο, να φοβάται για τη θέση του λόγω του σκληρού ανταγωνισμού της αγοράς, ίσως να πολεμάει κρυφά το νέο εγχείρημα της επιχείρησης. Η απόφαση της επιχείρησης για το νέο σύστημα φαντάζει σε εκείνον και τους υφισταμένους του ως ουτοπία και μάλιστα αρνητική. Για την επιχείρηση από την άλλη αποτελεί μια θετική ουτοπία, αφού βλέπει ότι έτσι θα καταφέρει να αυξήσει τα κέρδη της, να χτυπήσει τον ανταγωνισμό, να ευχαριστήσει τους πελάτες της και τελικά να ανέβει έστω κι ένα σκαλί στην αγοραία κλίμακα. Τα συμφέροντα λοιπόν του προϊσταμένου και της επιχείρησης δεν είναι προς το παρόν ταυτισμένα.
Άρα το νέο σύστημα διαβάζεται με δύο τρόπους: Ως Αρνητική Ουτοπία και ως Θετική Ουτοπία.

Καπιταλισμός
Το ισχύον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό σύστημα που υποσχέθηκε τη μαζική, ραγδαία και τελικά ολοκληρωτική καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου των Δυτικών κοινωνιών.
Ως ουτοπία δεν ξεκίνησε;
Δεν υποσχέθηκε στο πέρασμά του τη γενική κοινωνική ευημερία, ακόμα και τώρα αυτό δεν υπόσχεται;
Ο Φουκογιάμα είχε υποστηρίξει μετά την κατάρρευση του ανύπαρκτου "υπαρκτού Σοσιαλισμού" πως η ιστορία έχει φτάσει στο τέλος της, εννοώντας πως ο άνθρωπος έφτασε μέσω του Καπιταλισμού στο ανώτατο επίπεδο διαχείρισης του πολιτισμού του, κατ΄ επέκταση των κοινωνιών του και τελικά του ίδιου του τού είναι. Συνεπώς δεν έχει κάτι άλλο να περιμένει το ανθρώπινο είδος από τον εαυτό του και την ιστορία του παρά μόνο να φροντίζει για την καλύτερη διαχείριση του υπερ-συστήματος.
Με τις σκέψεις λοιπόν ενός διανοητή μπήκε η ταφόπλακα για ό,τιδήποτε θα μπορούσε να αμφισβητήσει τον Καπιταλισμό, τις οικονομικές του δομές και όχι μόνο αυτές.

Ο Καπιταλισμός (μία από τις μεγαλύτερες ανθρώπινες ουτοπίες) είναι το μοναδικό σύστημα κατά τον Καστοριάδη που έχει καταφέρει να πείσει για την ορθολογικότητά του ενώ η εξέτασή του αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο.
Ας δούμε τι γράφει ο ίδιος:
"Ο καπιταλισμός είναι το πρώτο κοινωνικό καθεστώς που παράγει μια ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία το ίδιο αυτό καθεστώς είναι «ορθολογικό»".

Ο Καπιταλισμός αποτελεί ουτοπία γιατί εκτός από το ότι κατάφερε να ορθολογικοποιήσει την εγγενή ανορθολογικότητά του, κατάφερε και να "πλασαριστεί" στην ιστορία ως το σύστημα που θα έλυνε όλα τα οικονομικά προβλήματα τουλάχιστον του Δυτικού ανθρώπου.
Εκπίπτοντας εξ αρχής στη λογική του στείρου οικονομισμού (Χρηματιστηριακής (υπο) επιστήμης κατά Αριστοτέλη) και τονίζοντας εκκωφαντικά τη μη-βιοτική πλευρά των κοινωνιών του ανθρώπου, κατάντησε η θηλιά στο λαιμό του.


Ο Θεός 
Ως προσωπική ουτοπία ενδέχεται να μην δημιουργήσει κανένα πρόβλημα ή έστω πολύ λίγα στην περίπτωση που ο κάτοχος της είναι φανατικός.
Ως Εθνική, Κρατική, Αυτοκρατορική έκφανση ουτοπίας έχει οδηγήσει ανθρώπους σε αιματηρούς πολέμους, παίζει γεωπολιτικά παιχνίδια και το κυριότερο έχει ζώσει τον απλό άνθρωπο ως έρπης ζωστήρας το εκάστοτε ιερατείο αυτής της ουτοπίας.

Η Μεγάλη Ιδέα
Η Μεγάλη Ιδέα είναι η Ουτοπία της επέκτασης των Εθνών.
Έχει παρουσιαστεί σε διάφορα έθνη του κόσμου, σε διάφορες εποχές, με διάφορους τρόπους και πολλές φορές έχει οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες καταστροφές ανθρώπινων και υλικών παραγόντων. 
Συνεχίζει να υπάρχει και στις μέρες μας.

Οκτάωρη Εργασία
Ξεκίνησε ως ουτοπία και τελικά έγινε πραγματικότητα.
Μοιάζει πλέον σαν μια ουτοπία που πρέπει να ξανακάνουμε πραγματικότητα.

Κοινωνικό Κράτος
(προσπάθεια του Καπιταλισμού να εξανθρωπιστεί)
Ξεκίνησε ως ουτοπία και τελικά έγινε πραγματικότητα.
Μοιάζει πλέον σαν μια ουτοπία που "πρέπει" να ξανακάνουμε πραγματικότητα.

Ψήφος Γυναικών
Ξεκίνησε ως ουτοπία και τελικά έγινε πραγματικότητα.

Διαδίκτυο
Μια ουτοπία εν εξελίξει.

Έθνος
Μια ουτοπία που συνέχει τους ανθρώπους.
Είναι εύκολη, δεν θέλει πολύ σκέψη, δεν χρειάζεται να την ψάξεις εσύ, έχουν ψάξει άλλοι για σένα.
Κοινοί Θεοί, Κοινή γλώσσα, Κοινά έθιμα και αυτό ήταν…