Ισμός - Ενστάσεις - Συνοχή - Ουτοπία

-Ισμοί
Για κάποιους, η κατάληξη ισμός στις λέξεις προσδιορίζει ένα μάλλον κλειστό σύστημα ιδεών, μια συμπαγή δέσμη απόψεων, που για να τις ακολουθήσεις πρέπει και να τις αποδεχτείς ως έχουν.
Για κάποιους άλλους, η κατάληξη ισμός δεν έχει το νόημα ενός κλειστοφοβικού οικοδομήματος, που δεν επιδέχεται καμίας μετατροπής, καμίας αμφισβήτησης και καθίσταται τελικά ά-πορο.
Θέτουν την κατάληξη ισμός ως βάση και προχωρούν όχι-όπως τουλάχιστον οι ίδιοι ισχυρίζονται- στην αποδόμηση, αλλά στον δημιουργικό εμπλουτισμό του αρχικού ισμού.
Καταλήγουν συνήθως σε καινούργιους ισμούς, σε νέα σχήματα που έρχονται μοιραία σε αντιπαράθεση με τα παλιά και χαρακτηρίζονται από την παραδοξότητα ότι εμπεριέχουν τα παλιά, αλλά ταυτόχρονα είναι καινούργια ή τουλάχιστον θέλουν να εμφανιστούν ως τέτοια.

Ορθόδοξοι Και Αιρετικοί 
Έτσι δημιουργούνται δύο στρατόπεδα: Των Ορθόδοξων και των Αιρετικών.
Χονδρικά, οι Ορθόδοξοι ακολουθούν τις θεωρίες εν είδη ευαγγελίων ενώ οι Αιρετικοί πιστεύουν μεν στα ευαγγέλια, αλλά δεν θέλουν να παραχωρήσουν το 100% της σκέψης τους σε έτοιμα, ετερόφωτα σχήματα.
Η οποιαδήποτε συνταγή θέλουν να έχει δημιουργηθεί από τους ίδιους, επιθυμούν να είναι αυτόφωτοι. Θεωρούν ότι οι βασικές θεωρίες παραμένουν, αλλά οι ερμηνείες αλλάζουν επειδή ο κόσμος αλλάζει, τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα αποσυντίθενται και επανασυντίθενται εσωτερικά, συνεπώς οι ισμοί πρέπει και αυτή με τη σειρά τους να προβαίνουν σε αποσυνθέσεις και επανασυνθέσεις.

Δεν υπονοώ πως αιτία των επανασυνθέσεων είναι μια ωφελιμιστική και με ακαριαίο τρόπο θέαση της πραγματικότητας (αν και κάποιες φορές μπορεί να ισχύει αυτό), αλλά μια πραγματική ανάγκη που λέει ότι η ερμηνεία της πραγματικότητας δεν μπορεί να στηρίζεται σε ιδεολογικά σχήματα παλαιάς κοπής.


Η Συνεκτικότητα
Πόσο εσωτερικά συνεκτικοί μπορούν να είναι οι ισμοί;

Τις μαρξιστικές, για παράδειγμα, απόψεις μπορεί να τις αποδέχονται πολλοί, τίθεται όμως το ερώτημα: η αποδοχή τους είναι ταυτόσημη, πιστεύουν ακριβώς στα ίδια θεωρητικά σχήματα και οι πράξεις τους μπορούν να ειδωθούν και να αποτιμηθούν ως μαρξιστικές με τα ίδια ακριβώς κριτήρια;

Και με τους Αναρχικούς τι γίνεται; Αυτοί που ακολουθούν τη γραμμή του Μπακούνιν μπορούν να θεωρηθούν ταυτόσημοι με εκείνους που συμπορεύονται περισσότερο με τις γραμμές του Κροπότκιν ή με εκείνες του Προυντόν και σε ποια σημεία υπάρχει ταύτιση ή διαφοροποίηση;

Και όλοι οι συνειδητοποιημένοι Χριστιανοί θεωρούν τον Παύλο ως απόστολο ή ως καταστροφέα του χριστιανικού μηνύματος;

Και οι Φιλελεύθεροι πιστεύουν ακόμα στα Ηθικο-Οικονομικά διδάγματα του Άνταμ Σμιθ ή έχουν προσχωρήσει πλήρως στα Κοινωνικο-Οικονομικά δόγματα της Σχολής του Σικάγο;
Πάντως, κατά τη γνώμη μου, η οποιουδήποτε είδους βεβαιότητα ότι, για παράδειγμα κάποιος, επειδή είναι Μαρξιστής, έχει τα ίδια ακριβώς ιδεολογικοπολιτικά πιστεύω με τον διπλανό του, που κι εκείνος δηλώνει Μαρξιστής, είναι προφανές πως δεν υπάρχει.

Κανείς Μαρξιστής δεν έχει όμοιο του Μαρξιστή, ούτε Χριστιανός, ούτε Αναρχικός, ούτε Φιλελεύθερος έχουν τα απόλυτα όμοιά τους.
Δεν υπάρχουν ταυτόσημοι άνθρωποι, ευτυχώς είμαστε διαφορετικοί ακόμα και όταν φαινόμαστε ίδιοι.
Υπάρχει, για παράσδειγμαο, Μαρξισμός, αλλά και ο Μετα-Μαρξισμός, υπάρχει ο Φιλελευθερισμός, αλλά και ο Νεο-φιλελευθερισμός, υπάρχει ο ξεκάθαρος Εθνικοσοσιαλισμός της Χρυσής Αυγής και του πατρός Πλεύρη, εκείνος του Αριστοτέλη Καλέντζη, υπάρχει όμως και ο Εθνικο-Φιλελευθερισμός του Καρατζαφέρη και του Γεωργιάδη, υπάρχει ο Χριστιανισμός του Άνθιμου αλλά και εκείνος του Πυρουνάκη.
Καθένας βέβαια από τους παραπάνω ενδεικτικά αναφερόμενους ισμούς έχει βασικές αρχές οι οποίες τον διαφοροποιούν από τη μία πλευρά ως προς τους υπόλοιπους και από την άλλη ως προς τις εξαιρέσεις του.

Τί από όλα αυτά είναι σωστά, τί πρέπει να ακολουθήσει κάποιος ώστε από τη μία να είναι σίγουρος πως η επιλογή του τού "προσφέρει" ασφαλείς απαντήσεις στα περισσότερα (αν όχι σε όλα) από τα παρόντα και μέλλοντα προβλήματα ενώ από τη άλλη να μπορεί να εξηγήσει και να αναλύσει μέσω του ισμού του τα παρελθόντα γεγονότα, εξάγοντας εν δυνάμει ασφαλή συμπεράσματα;

Οι πλήρως ενταγμένοι σε ισμούς είτε αφετηριακούς είτε μετα-αφετηριακούς φαντάζομαι ότι ισχυρίζονται πως μπορούν να δώσουν (πραγματικά ή δυνητικά) απαντήσεις σε όλα.

Είμαι όμως σχεδόν σίγουρος πως αρκετές φορές αναγκάζονται να τοποθετήσουν την πραγματικότητα στο Προκρούστειο κρεβάτι των πιστεύω τους, ώστε να είναι σε θέση να την εξηγήσουν σύμφωνα με το δόγμα τους και έτσι να μπορούν να κατακεραυνώσουν τους αντιπάλους τους.
Οι ίδιοι άνθρωποι άλλες φορές στηρίζονται στην ακριβή εκτίμηση της πραγματικότητας και άλλες φορές δημιουργούν υποθετικά σχήματα που πόρρω απέχουν από την πραγματικότητα αυτή.
Και οι δύο αυτές αντιθετικές περιπτώσεις ανάλυσης της πραγματικότητας λειτουργούν κατά το δοκούν, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να υποστηρίξουν τον ισμό τους και να τις καταστήσουν οι φορείς τους δυναμικά ιδεολογικά όπλα κατά του αντιπάλου.

Τάσεις Και Ενστάσεις
Η τάση του ανθρώπου να περιχαρακώνεται πίσω από εικόνες ενός διαφορετικού (πάντα καλύτερου) μετα-"κοινωνικού" ή μετα-θανάτιου μέλλοντος, να βλέπει σε μια Θρησκεία, Ιδεολογία ή σύστημα σκέψης ως τη μοναδική αλήθεια είναι αναμφισβήτητα κάτι το… πολύ ανθρώπινο και ερμηνεύσιμο, οπωσδήποτε όμως δεν αποβαίνει πάντα ιδιαίτερα πρακτικό.
Το μη πρακτικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πως οι αυστηρές αιτιοκρατίες, οι μεταφυσικές θεολογικές εξηγήσεις και η εξασκούμενη νοητική βία από τους διαφορετικούς ισμούς συνήθως οδηγούν τους πιστούς σε χρόνια λοβοτομή.
Αυτό δεν σημαίνει πως ένας ισμός απαραίτητα δεν έχει αξία (μπορεί να συμβαίνει κι αυτό βέβαια), αλλά μπορεί να σημαίνει πως ο οπαδός του ισμού δεν έχει καταδυθεί ο ίδιος σε αυτό που πιστεύει, δεν έχει εξάγει τα δικά του, προσωπικά συμπεράσματα.

Έχω προσωπικά γνωρίσει ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται Αναρχικοί και δεν έχουν ιδέα από τη θεωρία και τις πρακτικές- ιστορικές εφαρμογές της θεωρίας.
Πιστεύουν πως ο Αναρχισμός αρχίζει και τελειώνει στα αυτοσχέδια οδοφράγματα, στη ρίψη μολότωφ και στην ανάγνωση του indymedia.

Ξέρω ανθρώπους που ψηφίζουν Νέα Δημοκρατία (αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερη) και δεν ξέρουν τι σημαίνει ούτε οικονομικός ούτε κοινωνικός  φιλελευθερισμός.

Ξέρω ανθρώπους που λένε πως είναι χριστιανοί και νομίζουν πως το βάθος και το πλάτος της Θρησκείας τους είναι η Κυριακάτικη επίσκεψη στην εκκλησία και η ευλαβική τήρηση των νηστειών.

Έχω γνωρίσει Ψηφοφόρος του Κ.Κ.Ε. που νομίζουν πως η Σοβιετική Ένωση ήταν η πρακτική εφαρμογή του Μαρξισμού επί της γης.
Βρίσκουν απίθανες δικαιολογίες (δεν ισχυρίζομαι πως δεν υπάρχουν εξηγήσεις στηριγμένες σε πραγματικά δεδομένα) προκειμένου να εξηγήσουν την απάνθρωπη στάση του Στάλιν σε πολλές πλευρές της ιστορίας του Σοβιετικού Κράτους και του Ανατολικού μπλοκ γενικότερα.

Από την άλλη, αν σταματούσαμε να πιστεύουμε σε πράγματα που μέσω των ισμών σήμερα θεωρούνται ουτοπίες, αλλά αύριο μπορεί να γίνουν πραγματικότητα, τότε το ανθρώπινο είδος θα έπρεπε να έχει σταματήσει την εξελικτική κοινωνικοπολιτική του πορεία εδώ και 100αδες χιλιάδες χρόνια.
Η ανασφάλεια μάς στρέφει να κοιτάμε μέσα σε αυτό που πιστεύουμε και να μη βρίσκουμε κάποιο ψεγάδι ή όταν βρίσκουμε, επιστρατεύουμε πληθώρα δικαιολογιών για να το καθαρίσουμε πριν μας αντιληφθεί ακόμα κι ο ίδιος μας ο εαυτός.
Έτσι, καταδικάζουμε τη διάφορη σκέψη μας σε μαρασμό αφού τη θεωρούμε επικίνδυνη για τον αξιακό μας κώδικα.
Δεν γίνεται αλλιώς, πρέπει από κάπου να μπορούμε να κρατηθούμε, πρέπει να έχουμε σταθερές. Αυτό πολλές φορές μάς "αναγκάζει" να είμαστε καθισμένοι αναπαυτικά στο άρμα του ισμού μας και να μην μπορούμε (επειδή δε θέλουμε, επειδή ουσιαστικά δεν έχουμε τη δύναμη ) να ζυγίσουμε τη θεωρία αυτή στην εποχή που ζούμε και στις πολιτικές συγκυρίες που τη διέπουν. Οπισθοδρομούμε.
Δεν θέλω να πω με τα παραπάνω πως οι βασικές αρχές πρέπει να απεμπολούνται χάριν της πραγματικότητας ή της υποτιθέμενης σωστής πολιτικής σκέψης ή ακόμα και του μέτρου!!!! Άλλωστε, ποιος έχει καταφέρει να σταθεί στη μέση και να ισορροπεί ανάμεσα σε δύο άκρες; Εγώ πιστεύω κανείς. Στιγμές Ισορροπίας, ναι, υπάρχουν. Στιγμές όμως.

Ο Ισμός Μου, Εγώ Και Η Ουτοπία
Και εγώ τώρα πού βρίσκομαι μέσα σε όλα αυτά;
Όχι, δεν θέλω να παραστήσω ότι εγώ δεν έχω ανέβει στο άρμα κάποιου ισμού.
Άλλωστε, όποιος έχει διαβάσει λίγο αυτό το blog θα έχει διαπιστώσει τα πιστεύω μου.
Δεν μπορώ να υποδυθώ τον Νίκο Δήμου, που σε ένα άρθρο του πριν από χρόνια θεωρούσε όλα τα "οικονομικώς φιλελεύθερα" σωστά, αμέσως μετά κατηγορούσε τους κομμουνιστές ως κολλημένους στον ισμό τους και στο τέλος αυτοανακηρυσσόταν αδέσμευτος οποιουδήποτε ισμού.
Δεν μπορώ να παραστήσω τον αντικειμενικό, δεν είμαι.
Παλεύω κι εγώ με τους ισμούς μου.
Κάποιους τους απέβαλλα ως ξένα σώματα, κάποιους τους διατηρώ ακόμα, γιατί αποτελούν τον σκληρό πυρήνα της σκέψης μου.

Έτσι κι αλλιώς, για μένα ο Αναρχισμός δεν είναι δόγμα, δεν είναι καν ισμός, είναι τρόπος σκέψης και πράξης, είναι η πορεία των Ανθρώπων προς ένα αύριο που θα το έχουν αποφασίσει οι ίδιοι, χωρίς κόμμα πρωτοπορίας και ηγέτες, χωρίς φοβικά βάρη, χωρίς αφεντικά και δούλους, χωρίς κυβερνήτες και κυβερνώμενους, με φυσική ιεραρχία (μη ιεραρχία δηλαδή), με συμμετοχή και απόφαση, με παρόν και μέλλον αποφασισμένο από εμάς για εμάς, που δεν θα το φτιάχνουμε σίγουροι για τις επιλογές μας, αλλά θα πέφτουμε και θα σηκωνόμαστε, θα δοκιμάζουμε, θα νιώθουμε τις αλλαγές των αποφάσεών μας στο πετσί μας, θα είμαστε υπεύθυνοι για εμάς και τους γύρω μας, θα είμαστε υπεύθυνοι για το τώρα, σκεπτόμενοι το αύριο και το μεθαύριο, θα προσπαθήσουμε να γίνουμε οι άνθρωποι που δεν κατάφεραν να γίνουν οι πριν από εμάς, οι άνθρωποι με Α Κεφαλαίο.

Ουτοπικό; Μπορεί, αλλά δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Τουλάχιστον θα είναι η δική μας Ουτοπία.