Πριν
λίγα χρόνια, είχα επικρίνει μια δημοσίευση
ενός γκρουπ “σάτυρας” στο facebook, δεδομένου
ότι σατύριζε τη χρήση τηλεκαρτών, αφού
υπάρχουν πλέον κινητά κτλ. Η βάση της
κριτικής μου ήταν πως τηλεκάρτες
χρησιμοποιούν ακόμα κάποιοι άνθρωποι
που δεν έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν
κινητό ή να έχουν σταθερή γραμμή και,
πιθανότατα, ο συντάκτης του άρθρου
προερχόταν από τα εύπορα οικονομικά
στρώματα, που όχι μόνο δεν θεωρεί κοντινή
αυτή την κατάσταση, αλλά θα υποστήριζα
πως δε τη θεωρεί καν υπαρκτή.
Κάποιος
είχε υποστηρίξει πως δεν έχω χιούμορ,
αλλά το σχόλιο που πραγματικά με αφόπλισε,
κατ’ επέκταση, με ταρακούνισε και,
τελειωτικά, αποφάσισα να σημειώσω ήταν
πως ήμουν “τρολ”. Το είχε κάνει, νομίζω,
ένας αρκετά νεαρός, της επόμενης ή
μεθεπόμενης γενιάς από τη δική μου,
τελοσπάντων. Ήμουν τρολ. Δεν απάντησα,
δεν είχα απάντηση.
Όντως
δεν είχα απάντηση, όμως; Ή η όποια απάντησή
μου ή, για να περάσω και στο θέμα του
κειμένου, το όποιο επιχείρημά μου είχε
απενεργοποιηθεί με ένα τρόπο ξένο προς
τη φύση ενός επιχειρήματος; Με έναν
τρόπο βίαιο, δηλαδή.
Το
επιχείρημα είναι βασικό συστατικό μιας
συλλογιστικής πορείας, όπως και κεντρικό
στοιχείο του διαλόγου. Εκφράζει ένα
λογικό υποστήλωμα μιας σκέψης-υπόθεσης,
μπορεί να αποτελέσει μια στιβαρή γέφυρα
προς έναν επόμενο συλλογισμό, μια
σημαντική παράμετρο της ουσίας και της
πραγματικής δυναμικής ενός διαλόγου.
Το επιχείρημα είναι η πράξη της διάθεσης
πειθούς. Θες να πείσεις; Βρες επιχειρήματα
και ρίξτα στο πεδίο της διαλεκτικής
“μάχης”.
Από
τον ορισμό του, το επιχείρημα είναι μια
λεκτική δομή και, επομένως, μια διανοητική
δομή, δεδομένου ότι οι λέξεις είναι μια
μεταφορά σκέψεων, εννοιών, πραγμάτων
κ.ο.κ. Είναι ό,τι αποτελεί μια συμφωνία
για τα μουσικά όργανα. Για να εξυπηρετήσει
το λόγο ύπαρξής του οφείλει να καλύπτει
κάποια χαρακτηριστικά. Να ντύνει μια
ιδέα. Να το κάνει στο μέγιστο εκφραστικό
βαθμό, ώστε να μην την αλλοιώσει. Να
απαρτίζεται από σταθερά, με βάση την
ισχύ τους, δομικά στοιχεία.
Η
καίρια λειτουργία του επιχειρήματος,
ωστόσο, βρίσκεται στην ιδιότητά του σαν
βασικό, αναγκαίο εργαλείο στη συγκρότηση
ενός διαλόγου, ο οποίος, προκειμένου να
χτιστεί και να δώσει καρπούς, είναι
σχεδόν υποχρεωτικό να περιλαμβάνει
ουσιαστικά επιχειρήματα. Δεν είναι
απαραίτητο να εντάσσονται στην ίδια
ιδέα, στη φύση των διαλογικών επιχειρημάτων
κρύβεται μια συγκρουσιακή υφή, που είναι
ικανή, όταν και εφόσον κορυφωθεί, να
συγκλονίσει, σε οποιοδήποτε επίπεδο,
του συμμετέχοντες. Μάλιστα, κατά τη
γνώμη μου, αυτοί θα έπρεπε να επιζητούν
αυτό το όριο, αν καθίσταται δυνατό, να
επιδιώκουν την εξάντληση και φυσική
λήξη του διαλόγου, είτε με συμφωνία είτε
με διαλεκτική νίκη κάποιας πλευράς.
Εδώ
και καιρό, έχω παρατηρήσει μια αδυναμία
των ανθρώπων να υποστηρίξουν, να
διατηρήσουν και – δε συζητάμε καν – να
κορυφώσουν έναν διάλογο. Μια αδυναμία
που εντοπίζεται αφενός σε μια σημαντικά
εξασθενημένη παραγωγή επιχειρημάτων
και, αφετέρου, στην ολοκληρωτική άρνηση
ή ανικανότητα (;) επεξεργασίας-μεταβολισμού
επιχειρημάτων. Το φάντασμα του “τρολ”
εμφανίζεται όλο και πιο συχνά μπροστά
μου με φράσεις του τύπου “ε, δεν είναι
έτσι.”, “διαφωνείς για να διαφωνήσεις.”,
“διαφωνώ.” κ.ο.κ. Με τερματική διάθεση
και, σχεδόν πάντα, αφότου ένα ισχυρό
επιχείρημα έχει πέσει στο τραπέζι. Ένα
επιχείρημα ξένο προς τα έτοιμα επιχειρήματα
της αγοράς.
Δεν
μιλάω τυχαία για έτοιμα επιχειρήματα,
γιατί είναι ακριβώς το σημείο που θέλω
να καταλήξω. “Εγκεκριμένα πακέτα”
κούφιων επιχειρημάτων, κοινώς ατάκες.
“Εγκεκριμένα πακέτα” τρόπων ζωής.
“Εγκεκριμένα πακέτα” πολιτικών απόψεων.
Όλα ψηφιακά, όλα διακριτά, όλα εγκεκριμένα
από την άτυπη, διορισμένη από τους
εμπόρους κάθε μορφής προϊόντος, επιτροπή
δεκτών πακέτων. Αν δεν έχει ακουστεί
ξανά ένα επιχείρημα, κόβεται. Αν δεν
μπορεί να ενταχτεί κάπου, σε ένα πλαίσιο,
τα γνωστά των καναλιών και των υπόλοιπων
Μέσων, σβήνεται. Διαγράφεται μονοκονδυλιά.
Είναι τρολ. Ο διάλογος διακόπτεται
βίαια. Αν αφήνει μια υπόνοια πως κάποια
από τις πλευρές έχει άδικο ή κάπου έχει
πάρει στραβό συλλογισμό το αποτέλεσμα
είναι το ίδιο. Διακοπή.
Ίσως
είναι ιδέα μου, αλλά αισθάνομαι πως,
όταν μιλάμε για το “μέσο” άνθρωπο, τα
επιχειρήματά, χτισμένα, σωστά ή λάθος,
μέσα από σκέψεις, εμπειρίες, αναγνώσματα,
συζητήσεις, νιώθω πως έχουν απενεργοποιηθεί
βίαια, σκληρά. Δεν κρίνονται άξια ούτε
καν να λάβουν μια απάντηση, πεθαίνουν
εξαθλιωμένα, αποστεωμένα, διψόντας για
λίγο έδαφος σκέψης. Ξεστομίζονται στο
κενό, σε εγκεφάλους κακούς αγωγούς
ιδεών, σαν ανενεργούς για χρόνια ως προς
τη βασική λειτουργία της αμφισβήτησης,
της ζύμωσης και της αλλαγής. Και μόνο
μια κατηγορία όντων χαρακτηρίζεται από
τη μη αλλαγή, τη στασιμότητα…
Εκτός
αν επιχειρηματολογήσω (...) για το πού
φτιάχνουν καλό καφέ, πού τρως καλά στο
Σάλτσμπουργκ και ποια εταιρία προσφέρει
τα περισσότερα megabytes, φυσικά.
